Widoczność ISS (kwiecień-maj 2023): przeloty w białe noce (1/2)

Trudno w to uwierzyć, bo zdaje się, że ledwo co żegnaliśmy się z zimą i po jej odejściu niezbyt wiele ciepła na skórze poczuliśmy, tymczasem wiosna staje się już zaawansowana w kalendarzu do tego stopnia, że jesteśmy u finału sezonu 2022/2023 z nocami astronomicznymi, a co za tym idzie - w przededniu tegorocznego sezonu białych nocy. Pora w związku z tym na pierwszy z dwóch najciekawszych okresów widoczności ISS. Po długiej - bo blisko 10 miesięcznej przerwie wkraczamy ponownie w okres widoczności Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w zupełnie odmiennym wydaniu od tych powtarzających się średnio co 2 miesiące. Jako, że na początku maja wchodzimy w nowy sezon białych nocy, przeloty ISS nad Polską będą się w tym czasie cechować zauważalnymi różnicami w porównaniu do normalnych widoczności, a największymi z nich będą częstotliwość przelotów, ich długość i widowiskowość.

Podczas gdy normalnie ISS powracając do widoczności porannej czy wieczornej nad Polską podziwiać możemy każdego dnia przez około 2-2,5 tygodnia, tak teraz wchodzimy w okres widoczności, który potrwa od 26 kwietnia maja do aż 26 maja. Miesiąc nieprzerwanej widoczności, podobnie jak inne niżej opisane odmienne cechy tych przelotów, zawdzięczać będziemy właśnie okresowi białych nocy i braku nad Polską stanu nocy astronomicznej. Na ten blisko 5-tygodniowy okres dostrzegalności ISS z naszego kraju złoży się - uwaga - nie jak to zwykle bywa 20-25, ale ponad 60 okazji na ujrzenie Stacji.

To prawdziwa kumulacja przelotów i zwiększenie ich liczby o ponad 140% względem normalnych okresów, które przełoży się na znaczne zwiększenie częstotliwości widoczności ISS. Tym razem będziemy ją widzieć nie dwukrotnie, ale często aż czterokrotnie, a niekiedy nawet pięciokrotnie każdej doby. Wreszcie - niemal od razu zaczniemy od efektownych i jasnych przelotów, które w połowie tego okresu widoczności staną się najbardziej widowiskowymi w ciągu całego roku, przynosząc maksymalny blask Międzynarodowej Stacji Kosmicznej jaki możemy ujrzeć, do -4,0 mag.

Właśnie z tego powodu, w każdym roku dwa okresy widoczności ISS stają się dla obserwatorów sztucznych obiektów szczególnie cenne i uwielbiane - te podczas sezonu białych nocy. Skąd tak odmienne cechy tego okresu widoczności?

Te okoliczności sprawiające, że okresy widoczności ISS w sezonie białych nocy są często tak wyczekiwane przez miłośników obserwacji sztucznych satelitów zawdzięczamy praktycznie nieustannie bliskiej obecności Słońca pod horyzontem - nawet w najgłębszym jego zanurzeniu, gdy już nie przekracza ono 18 stopni (zatem stan nocy astronomicznej nie zachodzi) z północnego horyzontu w tygodniach najbardziej okalających przesilenie letnie nie przestaje znikać złota łuna świadcząca o ciągłym towarzystwie Dziennej Gwiazdy wobec naszych szerokości geograficznych (zjawisko to widoczne jest głównie z pasa północnych województw, ale skutki tego stanu odczuwa w pewnym momencie nawet południowa Polska). To z kolei sprawia, że ISS znacznie częściej znajduje się w promieniach słonecznych przelatując nad Polską, będąc także pełniej z naszego punktu widzenia przez Słońce oświetlaną.

Ten pierwszy skutek sprawia, że częstotliwość widocznych przelotów zauważalnie wzrasta, choć sama ich faktyczna liczba pozostaje taka sama, bo parametry orbity ISS czy jej prędkość nie ulegają tutaj zmianie (tyle, że normalnie  przy nocach astronomicznych większość tych okazji nam umyka, bo stacja znajduje się już w strefie nocy orbitalnej i widzieć ją możemy tylko do 2-3 godzin po zachodzie lub od 2-3 godzin przed wschodem). Ten drugi skutek z kolei sprawia, że znaczna większość przelotów staje się najjaśniejsza w całym roku. Znowu - nieustanna bliskość Słońca pod horyzontem przekłada się na dłuższy czas widoczności ISS w każdym przelocie - często Stacja nie wchodzi w ogóle w noc orbitalną będąc już nad wschodnim horyzontem, co powoduje, że faktyczne czasy widoczności bywają dłuższe od wyszczególnionych w poniższym zestawieniu, a samą ISS można śledzić praktycznie po sam horyzont, jeśli aura na to pozwala.

Ten okres widoczności ISS wiąże się jeszcze z jedną zmianą. Jak już wspominałem, stacja kosmiczna jest w białe noce oświetlania podczas znacznie większej liczby swoich przelotów nad Polską, w tygodniach najbliższych przesileniu letniemu właściwie podczas każdorazowej obecności nad naszym krajem, co objawia się najszerszym jaki tylko może wystąpić zakresem godzin poszczególnych przelotów - od pierwszych godzin po skryciu się Słońca pod horyzont po ostatnie etapy świtu. W kalendarzu ten proces wygląda odwrotnie. Początkowo dominują godziny poranne, jako że strefa widocznych przelotów, rozpatrując to globalnie, zawsze przesuwa się ze wschodu na zachód; im bliżej przesilenia letniego tym bardziej godziny obserwacji przelotów zaczynają się mieszać - wieczorne z porannymi plus takimi nawet w środku nocy (bo i wtedy Słońce jest niedaleko pod horyzontem), by w końcu dominujące stały się godziny wieczorne zwiastujące finał takiego okresu widoczności.

Jak zwykle przypomnę, zwłaszcza dla osób stawiających pierwsze kroki w tym temacie:

➪ podczas pierwszych w tym okresie przelotów występujących o godzinach porannych ISS przeważnie zaczyna się ukazywać dopiero na niebie wschodnim lub południowym (przemieszczając się niezmiennie na wschód) i z każdą chwilą przelotu zmniejszając elewację i pozostając w zasięgu nawet po sam wschodni bądź południowo-wschodni horyzont - jako, że w tych przelotach widzieć ją będziemy podczas wchodzenia w strefę dnia orbitalnego nie będzie ona gasnąć nad wschodem tak jak podczas przelotów wieczornych;

➪ z kolei podczas przelotów dostrzegalnych podczas widoczności "mieszanej" w połowie nocy jak i przelotów wieczornych wypatrywanie ISS rozpoczynamy tradycyjnie od nieba zachodniego lub południowo-zachodniego, na którym ISS zacznie się ukazywać nabierając z każdą chwilą jasności i wysokości nad horyzontem;

➪ zaś podczas przelotów wieczornych ISS wlatując nad Polskę znajduje się już w strefie dnia orbitalnego przebywając w zasięgu promieni słonecznych, zatem przy bezchmurnej pogodzie i dobrej przejrzystości powietrza może się ona uwidaczniać przy niższych od 10 stopni elewacjach nad zachodnim horyzontem (zatem nieco szybciej od podanych niżej czasów), ale z uwagi na niską wówczas jeszcze jasność, na ogół słabszą przejrzystość atmosfery i znikomą prędkość kątową względem obserwatora jej ujrzenie bywa w takich chwilach zdecydowanie trudniejsze.

Potencjalne dodatki

W tym długim okresie widoczności ISS mamy szansę załapać się na 2 statki towarzyszące Stacji, które mogą urozmaicić nam obserwacje, a z ISS uczynić obiekt mający nieopodal sunącego ku niej sąsiada. Pierwszym bonusem będzie start załogowej misji Axiom-2 - statek Crew Dragon dostarczy czwórkę załogantów na ISS 22 maja, po tym jak 21 maja o godz. 23:37 CEST powinna go wynieść rakieta Falcon 9. Start poprzedzający dokowanie do Stacji o tylko jedną dobę będzie wiązał się z możliwością ujrzenia statku Dragon tylko przez jeden poranek, na kilka godzin przed planowanym dokowaniem. Z drugiej strony pozwolić to może na jednoczesną obserwację obu obiektów - w tak szybkim trybie podejścia statku do ISS dystans je dzielący nie powinien być duży. O ile start się powiedzie, oddokowanie od ISS planowane jest 22 maja, kilka godzin przed wodowaniem Dragona. W zależności od godziny odcumowania i wodowania zaistnieć może szansa na ujrzenie Dragona nieopodal ISS tuż po odłączeniu od Stacji, ale tutaj na razie musimy postawić duży znak zapytania.

[AKTUALIZACJA] Drugim dodatkiem będzie opcja ujrzenia bezzałogowego statku Progress MS-23. Start z kosmodromu Baikonur w Kazachstanie zaplanowano na 24 maja o godz. 14:56 CEST, a dokowanie jeszcze tego samego dnia o 18:20 CEST niestety przed zmierzchem nad Polską 26 maja - gdyby statek dotarł na orbitę czekać nas mogą 2-3 doby z przelotami ISS mającej towarzysza w postaci zbliżającego się Progressa, akurat na finał pierwszego z dwóch okresów widoczności ISS w sezonie białych nocy 2023. Oba wspomniane bonusy są na tę chwilę tylko potencjalne i uzależnione od tego czy i kiedy rzeczywiście wystartują - harmonogram lotów ulega ciągłym zmianom.

Posiadacze telefonów z Androidem mogą się wspomóc w obserwacjach recenzowanymi dawniej na blogu aplikacjami ➨ ISS Detector tudzież bardziej rozbudowanym ➨ Heavens Above. Poniżej orientacyjny harmonogram dostrzegalnych przelotów z Pomorza; wszystkie godziny podane są według strefy CEST (czas środkowoeuropejski letni) obowiązujący aktualnie w Polsce.

Przeloty ISS widoczne z Polski: kwiecień - maj 2023

Możesz przejść od razu do:
- Tydzień 1 (26.04 - 02.05.2023),
- Tydzień 2 (03 - 09.05.2023),
- Tydzień 3 (10 - 16.05.2023),
- Tydzień 4 (17 - 23.05.2023),
- Tydzień 5 (24 - 26.05.2023).

Tydzień 1 (26.04 - 02.05.2023)

26.kwi -1,3 mag.

Początek - 04:33:56 10° S

Górowanie - 04:35:57 15° SE

Wejście w cień / koniec - 04:37:58 10° ESE

27.kwi -1,1 mag.

Początek - 03:46:53 10° SSE

Górowanie - 03:47:33 10° SE

Wejście w cień / koniec - 03:48:13 10° SE

28.kwi -2,2 mag.

Początek - 04:32:07 10° SSW

Górowanie - 04:34:58 26° SSE

Wejście w cień / koniec - 04:37:50 10° E

29.kwi -1,9 mag.

Początek - 03:44:34 13° S

Górowanie - 03:46:25 19° SSE

Wejście w cień / koniec - 03:48:55 10° E

30.kwi -1,6 mag.

Początek - 02:57:31 14° SSE

Górowanie - 02:57:52 14° SE

Wejście w cień / koniec - 02:59:43 10° ESE

01.maj -2,7 mag.

Początek - 03:43:15 17° SSW

Górowanie - 03:45:15 31° SSE

Wejście w cień / koniec - 03:48:18 10° E

02.maj -2,4 mag.

Początek - 02:56:03 23° SS

Górowanie - 02:56:33 24° SSE

Wejście w cień / koniec - 02:59:21 10° E

Tydzień 2 (03 - 09.05.2023)

03.maj -1,7 mag.

Początek - 02:08:48 16° SE

Górowanie - 02:08:48 16° SE

Wejście w cień / koniec - 02:10:14 10° ESE

03.maj -3,3 mag.

Początek - 03:41:38 16° SW

Górowanie - 03:44:03 46° SSE

Wejście w cień / koniec - 03:47:18 10° E

04.maj -3,1 mag.

Początek - 02:54:19 31° SSW

Górowanie - 02:55:12 38° SSE

Wejście w cień / koniec - 02:58:22 10° E

05.maj -2,5 mag.

Początek - 02:06:56 28° SE

Górowanie - 02:06:56 28° SE

Wejście w cień / koniec - 02:09:21 10° E

05.maj -3,6 mag.

Początek - 03:39:46 12° WSW

Górowanie - 03:42:44 56° S

Wejście w cień / koniec - 03:46:03 10° E

06.maj -1,4 mag.

Początek - 01:19:29 14° ESE

Górowanie - 01:19:29 14° ESE

Wejście w cień / koniec - 01:20:13 10° E

06.maj -3,6 mag.

Początek - 02:52:20 28° SW

Górowanie - 02:53:47 51° S

Wejście w cień / koniec - 02:57:04 10° E

07.maj -3,4 mag.

Początek - 02:04:50 44° SSE

Górowanie - 02:04:50 44° SSE

Wejście w cień / koniec - 02:08:02 10° E

07.maj -3,6 mag.

Początek - 03:37:59 10° W

Górowanie - 03:41:17 55° S

Wejście w cień / koniec - 03:44:35 10° ESE

08.maj -2,1 mag.

Początek - 01:17:18 23° ESE

Górowanie - 01:17:18 23° ESE

Wejście w cień / koniec - 01:18:56 10° E

08.maj -3,8 mag.

Początek - 02:50:07 20° WSW

Górowanie - 02:52:14 57° S

Wejście w cień / koniec - 02:55:34 10° E

09.maj -1,1 mag.

Początek - 00:29:42 10° E

Górowanie - 00:29:42 10° E

Wejście w cień / koniec - 00:29:45 10° E

09.maj -3,8 mag.

Początek - 02:02:32 45° SW

Górowanie - 02:03:10 55° S

Wejście w cień / koniec - 02:06:29 10° E

09.maj -3,4 mag.

Początek - 03:36:25 10° W

Górowanie - 03:39:39 44° SSW

Wejście w cień / koniec - 03:42:52 10° ESE

Tydzień 3 (10 - 16.05.2023)

10.maj -3 mag.

Początek - 01:14:54 38° ESE

Górowanie - 01:14:54 38° ESE

Wejście w cień / koniec - 01:17:20 10° E

10.maj -3,6 mag.

Początek - 02:47:43 13° W

Górowanie - 02:50:33 51° S

Wejście w cień / koniec - 02:53:49 10° ESE

11.maj -1,7 mag.

Początek - 00:27:13 17° E

Górowanie - 00:27:13 17° E

Wejście w cień / koniec - 00:28:08 10° E

11.maj -3,9 mag.

Początek - 02:00:02 30° WSW

Górowanie - 02:01:24 56° S

Wejście w cień / koniec - 02:04:42 10° ESE

11.maj -2,9 mag.

Początek - 03:34:46 10° W

Górowanie - 03:37:46 30° SSW

Wejście w cień / koniec - 03:40:45 10° SE

12.maj -3,8 mag.

Początek - 01:12:18 56° S

Górowanie - 01:12:18 56° S

Wejście w cień / koniec - 01:15:30 10° E

12.maj -3,3 mag.

Początek - 02:45:30 10° W

Górowanie - 02:48:38 38° SSW

Wejście w cień / koniec - 02:51:46 10° SE

12.maj -2,3 mag.

Początek - 22:43:48 10° SSW

Górowanie - 22:51:42 0° E

Wejście w cień / koniec - 22:45:30 21° S

13.maj -2,5 mag.

Początek - 00:24:31 27° ESE

Górowanie - 00:24:31 27° ESE

Wejście w cień / koniec - 00:26:16 10° E

13.maj -3,6 mag.

Początek - 01:57:19 19° W

Górowanie - 01:59:26 46° SSW

Wejście w cień / koniec - 02:02:40 10° ESE

13.maj -2,3 mag.

Początek - 03:33:13 10° WSW

Górowanie - 03:35:37 18° SSW

Wejście w cień / koniec - 03:38:00 10° SSE

13.maj -2,4 mag.

Początek - 21:55:01 10° SSW

Górowanie - 21:57:30 20° SSE

Wejście w cień / koniec - 22:00:01 10° E

13.maj -3,6 mag.

Początek - 23:30:29 10° WSW

Górowanie - 23:33:43 48° SSE

Wejście w cień / koniec - 23:36:57 10° E

14.maj -3,6 mag.

Początek - 01:06:54 10° W

Górowanie - 01:11:08 37° SE

Wejście w cień / koniec - 01:13:27 10° ESE

14.maj -2,7 mag.

Początek - 02:44:29 15° WSW

Górowanie - 02:46:28 25° SSW

Wejście w cień / koniec - 02:49:16 10° SSE

14.maj -3,4 mag.

Początek - 22:41:17 10° SW

Górowanie - 22:44:26 40° SSE

Wejście w cień / koniec - 22:47:36 10° E

15.maj -3,9 mag.

Początek - 00:17:34 10° W

Górowanie - 00:20:52 56° S

Wejście w cień / koniec - 00:21:47 39° SE

15.maj -1,4 mag.

Początek - 01:54:13 10° W

Górowanie - 01:54:36 12° W

Wejście w cień / koniec - 01:54:36 12° W

15.maj -3 mag.

Początek - 21:52:08 10° SW

Górowanie - 21:55:08 31° SSE

Wejście w cień / koniec - 21:58:10 10° E

15.maj -3,9 mag.

Początek - 23:28:13 10° WSW

Górowanie - 23:31:31 56° S

Wejście w cień / koniec - 23:33:54 17° ESE

16.maj -2,6 mag.

Początek - 01:04:47 10° W

Górowanie - 01:06:43 28° WSW

Wejście w cień / koniec - 01:06:43 28° WSW

16.maj -3,8 mag.

Początek - 22:38:52 10° WSW

Górowanie - 22:42:08 52° S

Wejście w cień / koniec - 22:45:24 10° E

Tydzień 4 (17 - 23.05.2023)

17.maj -3,7 mag.

Początek - 00:15:21 10° W

Górowanie - 00:18:36 48° S

Wejście w cień / koniec - 00:18:48 47° S

17.maj -3,6 mag.

Początek - 21:49:30 10° WSW

Górowanie - 21:52:43 45° SSE

Wejście w cień / koniec - 21:55:57 10° E

17.maj -3,8 mag.

Początek - 23:25:53 10° W

Górowanie - 23:29:10 54° S

Wejście w cień / koniec - 23:30:53 25° ESE

18.maj -1,8 mag.

Początek - 01:02:36 10° W

Górowanie - 01:03:41 17° WSW

Wejście w cień / koniec - 01:03:41 17° WSW

18.maj -3,8 mag.

Początek - 22:36:25 10° W

Górowanie - 22:39:42 57° S

Wejście w cień / koniec - 22:42:55 10° ESE

19.maj -3,1 mag.

Początek - 00:13:01 10° W

Górowanie - 00:15:43 33° SW

Wejście w cień / koniec - 00:15:43 33° SW

19.maj -3,7 mag.

Początek - 21:46:55 10° WSW

Górowanie - 21:50:12 55° S

Wejście w cień / koniec - 21:53:29 10° E

19.maj -3,5 mag.

Początek - 23:23:26 10° W

Górowanie - 23:26:37 42° SSW

Wejście w cień / koniec - 23:27:44 30° SSE

20.maj -3,5 mag.

Początek - 22:33:51 10° W

Górowanie - 22:37:07 50° S

Wejście w cień / koniec - 22:39:44 14° ESE

21.maj -2,1 mag.

Początek - 00:10:41 10° W

Górowanie - 00:12:32 20° SW

Wejście w cień / koniec - 00:12:32 20° SW

21.maj -3,7 mag.

Początek - 21:44:15 10° W

Górowanie - 21:47:31 55° S

Wejście w cień / koniec - 21:50:48 10° ESE

21.maj -2,8 mag.

Początek - 23:20:54 10° W

Górowanie - 23:23:51 29° SSW

Wejście w cień / koniec - 23:24:30 26° S

22.maj -3,1 mag.

Początek - 22:31:11 10° W

Górowanie - 22:34:17 37° SSW

Wejście w cień / koniec - 22:36:27 17° SE

23.maj -1,3 mag.

Początek - 00:08:48 10° WSW

Górowanie - 00:09:15 11° WSW

Wejście w cień / koniec - 00:09:15 11° WSW

23.maj -3,3 mag.

Początek - 21:41:28 10° W

Górowanie - 21:44:40 45° SSW

Wejście w cień / koniec - 21:47:52 10° ESE

23.maj -2 mag.

Początek - 23:18:29 10° WSW

Górowanie - 23:20:48 18° SSW

Wejście w cień / koniec - 23:21:11 17° SSW

Tydzień 5 (24 - 26.05.2023)

24.maj -2,3 mag.

Początek - 22:28:29 10° W

Górowanie - 22:31:14 24° SSW

Wejście w cień / koniec - 22:33:07 15° SSE

25.maj -2 mag.

Początek - 21:38:35 10° W

Górowanie - 21:41:36 31° SSW

Wejście w cień / koniec - 21:44:35 10° SE

26.maj -1,5 mag.

Początek - 22:26:04 10° WSW

Górowanie - 22:27:54 14° SW

Wejście w cień / koniec - 22:29:43 10° S

Podane koordynaty będą się zawsze nieznacznie różnić w zależności od dokładnej lokalizacji obserwatora i nie dotyczą jednakowo wszystkich regionów Polski - różnice te nie są jednak znaczne i ograniczają się do kilkunastu-kilkudziesięciu sekund. Bardziej natomiast uwidaczniać się będą różnice w wysokości ISS nad horyzontem rzutujące jednocześnie na jasność maksymalną Stacji w konkretnym przelocie. Wraz z bardziej południową szerokością geograficzną rosnąć o odpowiednią ilość stopni będzie elewacja ISS jednocześnie z nieco wyższą od podanych wyżej jasności (przeważnie ujemnych) wyrażonych w magnitudo. Aby ustalić czasy dla swojej lokalizacji można posiłkować się poprzez ➨ Heavens Above lub choćby wspomniane wyżej aplikacje mogące dzięki sygnałowi GPS z urządzenia mobilnego obliczyć czasy przelotów maksymalnie dokładnie na ile będzie na to pozwalała precyzja samego urządzenia.

Sortowanie podanych przelotów według: data i jasność maksymalna wyrażona w mag., godzina początku przelotu lub momentu, od którego ISS stanie się oświetlona (przy przelotach porannych), elewacja wyrażona w stopniach nad horyzontem i azymut, następnie maksimum, również z elewacją i azymutem, na końcu moment zakończenia widoczności przelotu, elewacja i azymut.

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze, subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.