NIEBO NAD NAMI (4): Opozycja Władcy Pierścieni

Uwaga! Wpis poświęcony obserwacjom kwietniowego nieba w 2011 roku!!! Aby odczytać bieżący artykuł kliknij w baner po prawej części witryny.

Już niebawem czwarty miesiąc Roku Jana Heweliusza. Dni od 21 marca są już dłuższe od nocy - na razie nieznacznie, jednak szybko o tym przekonamy się na własne oczy szykując się na nocne obserwacje gwiazd, które pokazywać się będą dopiero kilka minut po godzinie 20-tej.

1 kwietnia Słońce wschodzi o godzinie 06:22, wznosząc się na maksymalną wysokość 40 stopni kątowych w czasie górowania i zachodząc dopiero o 19:06. Ostatniego dnia miesiąca Dzienna Gwiazda wyłania się zza horyzontu już o 05:17, osiąga 50 stopni kątowych w czasie górowania i kryje się pod nieboskłon o 20:10. Noce astronomiczne skracają się. Okres z najciemniejszym niebem w kwietniu będziemy mieć w pierwszej połowie miesiąca, gdyż kolejność księżycowych faz przedstawia się następująco: nów 3 kwietnia, I kwadra 11 kwietnia, pełnia 18 kwietnia i III kwadra 25 kwietnia.

Widoczność planet w kwietniu:

MERKURY - okres najdogodniejszych warunków obserwacyjnych na wieczornym niebie w 2011 roku dobiega końca w pierwszym tygodniu kwietnia. Z każdym kolejnym wieczorem od 1 do 6 kwietnia dostrzeżenie najszybszej planety naszego Układu Słonecznego będzie stwarzało coraz więcej trudności. Obiekt świeci coraz niżej, znajduje się także coraz bliżej dolnej koniunkcji ze Słońcem, która nastąpi 9 kwietnia, przebywa zatem na coraz jaśniejszym niebie. Rozmiary kątowe tarczy planety wprawdzie rosną, a faza maleje, dlatego jeżeli uda nam się ją wyszukać na zachodnim niebie, to efekt może być zaskakujący. Planeta przypomina teraz sierp, który cały czas będzie stawał się coraz cieńszy. Dysponując średnim powiększeniem możemy pokusić się o obserwacje fazy Merkurego. Pod koniec miesiąca planeta będzie ponownie widoczna, lecz tym razem na niebie porannym, jednak w gorszych warunkach obserwacyjnych.

WENUS - warunki obserwacyjne nie są niestety w tym miesiącu dogodne. Pierwszego dnia kwietnia Gwiazda Poranna wschodzi na około 30 minut przed Słońcem, a w momencie jego wschodu osiąga wysokość 6 stopni. 30 kwietnia w momencie wschodu Słońca, Gwiazda Poranna zdąży się wspiąć na wysokość zaledwie 4 stopni. Rozmiary kątowe planety maleją, faza zaś rośnie - w kwietniu Wenus jest w okolicach pełni.

MARS - w kwietniu planeta wschodzi niemal rownocześnie ze Słońcem i jest niewidoczna.

JOWISZ - po sezonie obserwacyjnym 2010/2011 przychodzi czas na definitywne jego zakończenie. Już 6 kwietnia planeta znajdzie się w koniunkcji ze Słońcem i przejdzie w ten sposób na niebo poranne. Widocznośc Jowisza zacznie się jednak dopiero na początku maja, a w miarę dobre warunki obserwacyjne rozpoczną się dopiero po połowie maja, planeta bowiem do tego czasu będzie przebywać w zbyt niewielkiej odległości kątowej od Dziennej Gwiazdy.

SATURN - planeta miesiąca. 4 kwietnia przypada tegoroczna opozycja Saturna. Tego dnia planeta znajdzie się najbliżej Ziemi, dzięki czemu osiągnie największa jasność, największe rozmiary kątowe i będzie widoczna przez całą noc. "Uszata" planeta wschodzi niemal równocześnie z zachodem Słońca, dzięki czemu czasu na jej osberwacje mamy pod dostatkiem. Obiekt przebywa w rejonie gwiazdozbioru Panny, nieopodal jego najjaśniejszej gwiazdy jaką jest Spica. Obserwatorzy dysponujący już małymi teleskopami mogą pokusić się o obserwacje pierścieni planety - ich nachylenie względem obserwatora na Ziemi stale rośnie (stają się coraz "szersze"), a zatem obserwacje szóstej planety naszego Ukadu Słonecznego będą się stawały coraz efektowniejsze. W tym roku to właśnie kwiecień jest miesiącem najdogodniejszym na obserwacje Saturna, ale oczywiście sezon obserwacyjny potrwa kilka miesięcy.

URAN - podobnie jak Jowisza, w kwietniu nie zobaczymy tej planety. Uran przebywa na niebie nieopodal Słońca, znajduje się więc w najmniej dogodnym położeniu dla osberwatorów. Pierwszych nieśmiałych obserwacji można próbować dokonać w ostatnich dniach miesiąca, na przełomie kwietnia i maja, choć i wtedy warunki osberwacyjne będą bardzo trudne. 30 kwietnia Uran wzejdzie na nieco ponad godzinę przed Słońcem, nie osiągnie więc imponującej wysokości.

NEPTUN - planeta praktycznie niewidoczna w kwietniu. Nawet pod koniec miesiąca, wschodząc na półtorej godziny przed Słońcem jej obserwacja będzie wciąż bardzo trudna, gdyż w czasie wschodu Neptun znajdywać się będzie na wysokości niespełna 10 stopni kątowych - a to przy jasności obiektu około 7,91 mag czyni go praktycznie niedostępnym dla obserwatorów w tym miesiącu.

Najważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w kwietniu, widoczne z terenów Polski:

- 04.04 - koniunkcja Księżyca z Merkurym - do zjawiska dojdzie niedługo po zachodzie Słońca, na jasnym, złocistym niebie. To nie dobra informacja. Jeśli jednak pogoda dopisze, warto spróbować swoich sił, a tych przyda nam się bardzo dużo. Księżyc bowiem znajdywać się będzie zaledwie kilkanaście godzin po nowiu - oświetlony będzie jego 1% tarczy, można więc się domyślać, jak trudnym zadaniem jest wypatrzenie tak cienkiego sierpa. Poniżej na niebie świecić będzie Merkury, w czasie swoich ostatnich chwil widoczności na wieczornym niebie. Zadanie bardzo trudne, zachęcam jednak do podjęcia się obserwacji w przypadku sprzyjającej aury.

- 04.04 - opozycja Saturna

- 07.04 - podwójne zakrycie w gwiazdozbiorze Byka - o godzinie 21:17 młody Księżyc oświetlony w zaledwie 15% zakryje ciemnym brzegiem swojej tarczy gwiazdę 37 Tau o jasności 4,4 mag, widocznej więc w lornetce. Do zakrycia dojdzie na wysokości 22 stopni kątowych nad horyzontem północno-zachodnim. Kilkanaście minut później, o godzinie 21:38 ten sam ciemny brzeg tarczy Księżyca zakryje kolejną gwiazdę należącą do gwiazdozbioru Byka - 39 Tau, o jasności 5,9 mag (także widoczna w lornetce). Do drugiego zakrycia dojdzie na wysokości nieco ponad 20 stopni kątowych nad północno-zachodnim horyzontem. Dodatkowo wyjątkowości temu niezwykłemu zjawisku doda bliska obecność pięknie widocznej gołym okiem zimowej gromady otwartej M45, czyli słynnych Plejad. Na obserwacje tego podówjnego zakrycia szczególnie warto zwrócić uwagę w tym miesiącu.

- 09.04 - dolna koniunkcja Merkurego ze Słońcem - planeta przechodzi na niebo poranne.

- 21/22.04 - maksimum roju Lirydów - kwietniowe meteory z roju Lirydów nie należą do najaktywniejszych. W ciągu godziny w czasie maksimum mamy szanse wypatrzeć do 30 zjawisk, zwykle jednak widoczne jest kilka-kilkanaście meteorów w ciągu godziny. Radiant roju, a więc miejsce, z którego meteory pozornie zdają się wylatywać znajduje się w gwiazdozbiorze Lutni. Odnajdziemy go po najjaśniejszej aktualnie świecącej w tym rejonie nieba gwieździe, jaką jest Wega. Maksimum tegorocznych kwietniowych Lirydów przypada po północy czasu polskiego, najlepsze warunki zaistnieją więc o poranku.

- 30.04 - koniunkcja Księżyca i Wenus - ostatnia taka szansa na obserwacje porannego spotkania  starego Księżyca zmierzającego do nowiu z najjaśniejszą planetą naszego Układu Słonecznego. Separacja między tymi dwoma obiektami wynosić będzie około 5 stopni kątowych. Na obserwacje tej koniunkcji warto wybrać się w rejony niezabudowane, Księżyc bowiem który będzie świecić wyżej niż Wenus, wzniesie się w tym czasie na wysokość 7 stopni kątowych. Wenus świecić będzie na wysokości 3 stopni. Zjawisko widoczne nad horyzontem wschodnim.

Linki:

- wątek na forum dotyczący aktualnych warunków meteorologicznych w kraju,

- wątek na forum poświęcony obserwacjom Merkurego na niebie wieczornym,

W razie chęci zasięgnięcia porady, podzielenia się relacjami czy zdjęciami z własnych obserwacji astronomicznych i pogodowych, lub ochoty forumowego rozmawiania z ludźmi dzielącymi tę samą pasję, zapraszam na Forum Astronomiczno Meteorologiczne.