NIEBO NAD NAMI (8): Miesiąc dla porannych skowronków

Przed nami ósmy miesiąc roku. Po pogodowej przeplatance jaką doświadczyliśmy w lipcu, wielu z nas zapewne chciałoby stabilnej pogodnej aury na nieco dłużej niż kilka godzin. Czy sierpień okaże się spokojniejszy, przyjemniejszy i bardziej słoneczny niż poprzedni miesiąc? Miejmy nadzieję, że tak. Przed nami duża liczba atrakcji sierpniowego nieba, z których największą będzie z pewnością maksimum roju Perseidów. Tegoroczny sierpień najbardziej dostępne dla wszystkich zjawiska oferować będzie głównie w drugiej części nocy.

Sierpień to miesiąc, w którym na nowo witamy się z nocami astronomicznymi, które nie zachodziły na polskich szerokościach geograficznych od połowy maja. Kończy się tegoroczny okres białych nocy, a co za tym idzie, kończy się czas obłoków srebrzystych. Noce są już zauważalnie ciemniejsze niż przed miesiącem, a gdy znajdziemy się w dobrym miejscu obserwacyjnym, to różnicę odczujemy jeszcze bardziej. 1 sierpnia (dane dla Pomorza) Słońce wzejdzie o godz. 05:02 i zajdzie o 20:39. Pod koniec miesiąca pory wschodu i zachodu przesuwają się do godz. 05:51 i 19:37. Wysokość kątowa w czasie górowania zmniejsza się z 53 do 44 stopni. Bezksiężycowe noce czekają nas w połowie miesiąca. Po raz pierwszy w sierpniowej pełni nasz satelita znajdzie się 2 sierpnia. III kwadra przypadnie 9 sierpnia, nów 17 sierpnia, a I kwadra 24 sierpnia. Zanim miesiąc się skończy, Księżyc zdąży dojść do drugiej sierpniowej pełni, jaka nastąpi ostatniego dnia miesiąca.

Widoczność planet w sierpniu

MERKURY - widoczny będzie wraz z rozpoczęciem drugiej dekady sierpnia do połowy trzeciej dekady. Widoczny bardzo nisko na niebie wschodnim. Choć warunki nie będą szczególnie sprzyjające, warto podjąć próby obserwacji, zwłaszcza 16 sierpnia, kiedy do planety zbliży się bardzo wąski sierp Starego Księżyca będącego na nieco ponad dobę przed sierpniowym nowiem. Szczegóły koniunkcji poniżej w drugiej części wpisu. 

WENUS - pozostaje świetnie widocznym obiektem przed wschodem Słońca. W sierpniu Wenus możemy obserwować od godz. 01:40. W ciągu miesiąca jasność obiektu maleje z -4,4 do -4,2 mag, a średnica kątowa z 27 do 20 sekund. Faza planety rośnie z 41,7 do 58,2%. Przez pierwsze 4 dni Wenus przebywać będzie jeszcze w Byku, od 5 sierpnia wstąpi w rejon gwiazdozbioru Bliźniąt.

MARS - sezon obserwacyjny związany z tegoroczną marcową opozycją zakończył się. Obiekt zachodzi w około 50 minut po Słońcu i choć niektórym wciąż może udać się go dostrzec, to teleskopy nie ujawnią już żadnych szczegółów.

JOWISZ - widoczny jest coraz lepiej na porannym niebie. W ciągu miesiąca jasność obiektu wzrasta z -2,2 do -2,4 mag, a rozmiar kątowy z 36 do 39 sekund. Już w pierwszym tygodniu miesiąca, na godzinę przed wschodem Słońca planeta zdąży się wspiąć na wysokość 31 stopni. Przez cały sezon obserwacyjny Jowisz widoczny będzie w gwiazdozbiorze Byka, nieopodal gromady otwartej Hiady. Obserwacje z wykorzystaniem lornetek umożliwią śledzenie zmian w układzie księżyców galileuszowych.

SATURN - sierpień to ostatni miesiąc, w którym można dostrzec tę planetę, ale czas sensownych obserwacji dobiegł już końca. Na początku sierpnia w około pół godziny po zachodzie Słońca, Saturn świeci na wysokości niespełna 11 stopni kątowych. Pod koniec miesiąca zachód planety następuje w około godzinę po Słońcu i obiekt niknąć już będzie na tle jasnej zorzy wieczornej.

URAN - przebywa na samej granicy gwiazdozbioru Ryb i Wieloryba. Widoczny jest przez większą część nocy (wschodzi około godz. 22:30). Do jego zlokalizowania przyda się lornetka. Jeśli znajdujemy się w ciemnym miejscu i dysponujemy dobrym wzrokiem, być może uda nam się dostrzec Urana okiem nieuzbrojonym.

NEPTUN - zmierza ku opozycji i znajduje się w gwiazdozbiorze Wodnika. Do jego dostrzeżenia jako "gwiazdki" lornetka stanowi optyczne minimum. W sierpniu jasność Neptuna jest największa w roku i osiąga 7,6 mag. 24 sierpnia przypada opozycja Neptuna, obiekt wschodzić będzie wraz z zachodem Słońca i zachodzić wraz ze świtem.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w sierpniu,

widoczne z terenów Polski

- 12.08 - koniunkcja Księżyca z Jowiszem - w dwie doby po III kwadrze Księżyc zbliży się do największej z planet na dystans około 2,5 stopnia. Zjawisko widoczne nad ranem na niebie wschodnim. O godz. 03:00 CEST oba obiekty świecić będą na wysokości ponad 20 stopni kątowych, niemal idealnie nad punktem wschodniego horyzontu.

- 12-14.08 - maksimum roju Perseidów - tegoroczne maksimum jednych z najaktywniejszych i przy tym najbardziej regularnych rojów meteorów spodziewane jest 13 sierpnia w godzinach popołudniowych czasu polskiego,. Zaleca się zatem obserwacje przez całą noc z 12 na 13 sierpnia i zwłaszcza z 13 na 14 sierpnia, kiedy aktywność meteorów może być najwyższa. Więcej o obserwacjach tegorocznych Perseidów wspomniałem w tym miejscu.

- 14.08 - koniunkcja Księżyca z Wenus - podobnie jak 12 sierpnia, tak i tym razem do spotkania obiektów dojdzie przed wschodem Słońca. Dystans dzielący sierp Księżyca będącego na trzy doby przed nowiem od jasnej Wenus wyniesie około 3,5 stopnia. Zjawisko widoczne nad ranem na wschodniej części nieboskłonu. Koniunkcję warto uwiecznić w momencie jeszcze niezbyt rozświetlonego nieba. W sprzyjających warunkach pogodowych mogą zaistnieć dobre warunki do zaobserwowania światła popielatego.

- 15.08 - maksymalna elongacja zachodnia Wenus - od czasu tranzytu na tle Słońca, jaki miał miejsce 6 czerwca, Wenus oddala się właśnie na największą odległość kątową od naszej gwiazdy. Od tego dnia znajduje się zatem w kwadrze - oświetlona jest lewa połowa tarczy. W następnych tygodniach Wenus przechodzić będzie w fazę garbatą, stale tracąc na jasności, ale przede wszystkim na rozmiarach kątowych.

- 16.08 - koniunkcja Księżyca z Merkurym - na nieco ponad dobę przed nowiem, wąski sierp Księżyca zbliży się do pierwszej z planet przed wschodem Słońca. W czasie największego zbliżenia dystans dzielący oba obiekty wyniesie 4 stopnie kątowe. Obserwacje warto przeprowadzić z poza rejonów zabudowanych ze względu na bardzo niskie położenie obiektów. Dysponując lornetką o polu widzenia nieco przekraczającym 4 stopnie, możliwe będzie dostrzeżenie Księżyca i Merkurego w jednym polu. Próby obserwacji warto rozpocząć zanim niebo całkowicie się rozjaśni - początek powinien nastąpić najpóźniej około godz. 04:30.

- 22.08 - koniunkcja Księżyca z Marsem - niemal idealnie w jednej linii ułożą się Księżyc będący 5 dni po nowiu, Mars znajdujący się niemal 7 stopni od niego i Saturn w odległości 4,5 stopnia od Marsa. Ze względu na niskie położenie wszystkich obiektów, obserwacje należy przeprowadzić poza rejonami zabudowanymi. Po zachodzie Słońca otrzymamy około 50 minut, aby spróbować prób obserwacyjnych lub fotograficznych Księżyca w towarzystwie dwóch planet, które w następnych tygodniach zmierzać będą do koniunkcji ze Słońcem.

- do ~10.08 - widoczność obłoków srebrzystych - zmierza do końca tegoroczny okres białych nocy, a co za tym idzie kończy się szansa na dostrzeżenie obłoków srebrzystych. Do końca pierwszej dekady miesiąca teoretycznie mamy jeszcze szanse na zobaczenie tych ponad atmosferycznych chmur, ale z każdym dniem szybko będą one maleć. Pierwsze dni sierpnia to zazwyczaj ostatnie chwile, w których z polskich szerokości rejestrowano pojawienie się tych obłoków, tak więc w razie sprzyjającej pogody wskazane jest czuwanie na północnej części nieba w około 60-90 minut po zachodzie (lub przed wschodem) Słońca.

Symulacje przeprowadzone dzięki Stellarium.
Dane jasności i rozmiarów planet na podstawie obliczeń CalSky.