NIEBO NAD NAMI (8): Miesiąc najsłynniejszych meteorów

Wchodzimy w ósmy miesiąc roku. Po gorącej w pogodzie końcówce lipca, czeka nas równie gorący miesiąc dla obserwatorów nieba. Szczyt jednego z najsłynniejszych rojów meteorów, powrót Jowisza na poranne niebo oraz wyjątkowo liczne i jasne przeloty Międzynarodowej Stacji Kosmicznej o porze wieczornej to tylko część sierpniowych atrakcji.

Dni w sierpniu ulegają skracaniu wyraźniej odczuwalnemu niż przed miesiącem. 1 sierpnia Słońce świeci nad horyzontem od godz. 04:57 do 20:43. Pod koniec miesiąca dzień trwa od 05:51 do 19:38. Wysokość kątowa Słońca w czasie górowania maleje z 53 do 44 stopni. Bezksiężycowe noce przypadają w pierwszej połowie miesiąca. 6 sierpnia nasz satelita znajdzie się w nowiu. I kwadra przypadnie 14 sierpnia, pełnia 21 sierpnia, a III kwadra 28 sierpnia.

Sierpień to miesiąc, w którym ostatnie województwa pożegnają się z okresem białych nocy, trwającym na północy Polski od drugiej dekady maja. Po blisko trzymiesięcznej przerwie powracają noce astronomiczne, które poza rejonami zaświetlonymi zawsze przynoszą obserwatorom piękne wrażenia. Koniec okresu z najkrótszymi i najjaśniejszymi nocami oznacza też pożegnanie z obłokami srebrzystymi - pierwsza dekada sierpnia to czas, w którym prawdopodobieństwo ich ujrzenia z Polski jest już niewielkie, ale jeszcze prawdopodobne. W rozpoczynającym się miesiącu w zasięgu amatorów stanie się ponownie Jowisz, z kolei ze sceny znikać zacznie jego planetarny sąsiad, Saturn.

Widoczność planet w sierpniu 2013

MERKURY - widoczny bardzo nisko w pierwszej dekadzie, ale przede wszystkim na przełomie pierwszej i drugiej dekady miesiąca, kiedy to wraz ze świtem cywilnym, wysokość planety nad horyzontem wzrośnie do 6 stopni. W pierwszym tygodniu warunki będą bardzo trudne, planeta będzie wschodzić dość krótko przed Słońcem i zanim osiągnie korzystniejszą wysokość nad horyzontem, to niebo będzie już zbyt mocno rozjaśnione. W tym czasie jasność Merkurego wynosić będzie ok. -1 mag., powinien więc być on przez przynajmniej kilkanaście minut w zasięgu oczu, o ile będziemy posiadać dostęp do odkrytego horyzontu po północno-wschodniej stronie.
WENUS - widoczna przez pierwszą połowę miesiąca bardzo krótko i bardzo nisko nad północno-zachodnim horyzontem, po zachodzie Słońca. W momencie zmierzchu cywilnego, jej wysokość wynosić będzie mniej niż 5 stopni, zatem dostrzegalna będzie tylko spoza zabudowanych regionów. Planeta zachodzi w około 70 minut po Słońcu i wczesnymi wieczorami jest pierwszym wyróżniającym się obiektem po północno-zachodniej stronie nieba. Od drugiej połowy sierpnia, pomimo rosnącej odległości kątowej od Słońca (a nawet niemal w okolicach maksymalnej wschodniej elongacji), Wenus przestanie być dostrzegalna za sprawą niekorzystnego nachylenia ekliptyki względem horyzontu.
MARS - widoczny na niebie porannym w gwiazdozbiorze Bliźniąt (do 24 sierpnia, następnie przejdzie do Raka). Na początku miesiąca w momencie świtu cywilnego wysokość planety na północno-wschodnim niebie wynosić będzie około 12 stopni, pod koniec sierpnia już prawie 23. Jasność Marsa jest stała i wynosi 1,6 mag. Średnica tarczki nieznacznie rośnie - z 3,9 do 4,03 sekundy kątowej. To wciąż niewiele, aby amatorsko można dostrzec w teleskopach choćby małą tarczkę planety. Do opozycji związanej z najlepszą widocznością - daleka jeszcze droga.
JOWISZ - widoczny na niebie porannym na tle gwiazdozbioru Bliźniąt, w którym przebywać będzie przez cały sezon 2013/2014, rozpoczęty przed miesiącem. Jasność planety przez sierpień nieznacznie rośnie, z -2,0 do -2,1 mag., podobnie jak jej kątowa średnica tarczy widzianej w teleskopach - z 32,9 do 34,7 sekund. Pora wschodu planety przesuwa się w ciągu miesiąca z godz. 02:10 do 00:40, czyniąc ją pod koniec sierpnia widoczną przez niemal całą drugą połowę nocy. W lornetkach możemy śledzić ruch i zmiany położenia czterech księżyców galileuszowych dookoła planety, nieco silniejsze lornetki pozwolą dostrzec małą tarczę planety, z wyraźniej widocznymi czterema księżycami.
SATURN - widoczny przez cały miesiąc nisko na niebie południowo-zachodnim. Sierpień to ostatni pełny miesiąc widoczności tej planety, której wysokość nad horyzontem maleje w tym miesiącu z 14 do zaledwie 8 stopni w czasie zmierzchu cywilnego. Obiekt odnajdziemy w obrębie gwiazdozbioru Panny.
URAN - widoczny przez większą część nocy w gwiazdozbiorze Ryb. Planeta wschodzi na początku sierpnia około pół godziny przed północą, pod koniec miesiąca tuż przed 21:00. Do jego ujrzenia potrzeba jednak minimum lornetki i znajomości jego dokładnego położenia na tle gwiazd.
NEPTUN - widoczny przez większą część nocy (pierwsze dwie dekady sierpnia) w gwiazdozbiorze Wodnika, od końca sierpnia przez całą noc, wschodząc wraz z zachodem Słońca. Oznacza to, że planeta osiąga w tym miesiącu opozycję, która przypada dokładnie 27 sierpnia o godz. 03:29 CEST. To okres najlepszej widoczności planety w całym sezonie, ale w przypadku Neptuna, ze względu na najniższą ze wszystkich planet jasność na poziomie 7,8 mag. jest to obiekt dostępny minimum w lornetkach, ze znajomością obserwatora na temat dokładnego położenia planety na tle gwiazd.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne w sierpniu 2013, widoczne z terenów Polski

- 04.08 - koniunkcja Księżyca z Marsem i Jowiszem - ciekawe spotkanie naszego satelity z dwójką porannych planet. Do Jowisza Księżyc zbliżać się zacznie już poprzedniego poranka, ale dopiero 4 sierpnia zbliżenie będzie najbardziej widoczne. Księżyc, Mars i Jowisz utworzą trójkąt, którego najdłuższy "bok" wyniesie 6,5 stopnia (Mars-Księżyc), a dwa pozostałe ok. 5 stopni (Jowisz-Księżyc) i niespełna 6 stopni (Jowisz-Mars). Sam Księżyc będzie oświetlony w zaledwie 7%, będąc tylko dwie doby przed sierpniowym nowiem. Widok może być bardzo urokliwy, a samo zjawisko warto uwiecznić na zdjęciach.  Krótko przed świtem cywilnym elewacja najniżej położonego obiektu (a będzie nim Księżyc) wynosić będzie około 10 stopni nad północno-wschodnim horyzontem. Warto więc wybrać się poza rejony zabudowane, aby zjawisko było dostępne dla naszych oczu czy aparatów.
- 12/13.08 - maksimum roju Perseidów - jeden z najsłynniejszych rojów meteorów powraca. Podobnie jak przed rokiem, warunki do obserwacji maksimum będą bardzo korzystne zarówno pod względem fazy Księżyca jak i czasu największej aktywności. Pełny tekst poświęcony obserwacjom tego roju wraz ze wskazówkami dla obserwatorów napisałem tutaj.
- 13.08 - Księżyc w pobliżu Saturna - po maksimum Perseidów, na początku trzeciej z rzędu nocy, gdy ich aktywność będzie najwyższa na tle całego okresu występowania, warto skierować wzrok na niebo południowo-zachodnie. Księżyc będący dobę przed I kwadrą znajdzie się wtedy w pobliżu Saturna - choć o bliskiej koniunkcji ciężko tu pisać, bowiem dystans dzielący oba obiekty wynosić będzie nieco ponad 8 stopni. Spotkanie Srebrnego Globu z szóstą z planet naszego Układu Słonecznego dostrzec będzie można przez około godzinę-półtorej po zachodzie Słońca.
- 01-22.08 - widoczność przelotów ISS - przez trzy tygodnie miesiąca czeka nas cała seria doskonale widocznych przelotów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej nad Polską. Obserwacje będą możliwe po zachodzie Słońca, jak również nieco późniejszych godzinach pierwszej połowy nocy, a szczegóły na ten temat można odnaleźć w tym tekście.
- 01-~05.08 - możliwość wystąpienia obłoków srebrzystych - ostatnie cztery "białe noce" nad północnymi regionami Polski, to jednocześnie ostatnie okazje do zaobserwowania obłoków srebrzystych z naszego kraju. Prawdopodobieństwo ich dostrzeżenia w pierwszych dniach sierpnia jest już zdecydowanie niższe względem czerwca czy lipca, ale poprzednie lata pokazały niekiedy, że nawet na początku tego miesiąca mogą te obłoki wystąpić. Aby spróbować ich wypatrzenia (o ile w ogóle one nad Polską wystąpią) kierujmy wzrok dość nisko na niebo zachodnie i północne (oraz północno-wschodnie, jeśli obserwujemy nad ranem). W 45-90 minut po zachodzie Słońca są one najlepiej dostrzegalne, zatem znając pory zachodu dla naszej lokalizacji, łatwo można określić kiedy szansa na ich wypatrzenie powinna być największa. Podobna zasada tyczy się obserwacji porannych, licząc czas przed wschodem Słońca. Jeśli pierwszy tydzień, a ewentualnie pierwsza dekada sierpnia nie przyniesie widoczności NLC, będzie można sądzić, że tegoroczny sezon ich obserwacji dobiegł końca. Czy rzeczywiście sierpień przyniesie nam obłoki srebrzyste okaże się już tylko w praktyce - w przypadku bezchmurnego nieba, zawsze warto spróbować.

04.08.2013 r.
13.08.2013 r.
Niebo południowe na początku sierpnia 2013, o godz. 22:30 CEST.
Niebo północne na początku sierpnia 2013, o godz. 22:30 CEST.
Widoczność czasowa (kolor żółty) planet na początku i końcu sierpnia. Przedział czasowy od godz. 18:00 do 06:00 CEST.
Długość nocy astronomicznej (kolor czarny) w sierpniu. Im jaśniejszy odcień żółtego, tym większa faza Księżyca.


Dane dot. jasności i rozmiarów kątowych planet na podst. wyliczeń CalSky
Wizualizacje dzięki Stellarium i HN Sky

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku!


Komentarze