NIEBO NAD NAMI (6): Jak to Księżyc czerwonawy bywa...

Czytelniku - ten artykuł dotyczy obserwacji nieba w czerwcu 2011 roku - aby przeczytać aktualny wpis na 2012 rok kliknij w ten link.

Rozpoczyna się czerwiec - miesiąc najdłuższych dni i szczyt okresu tzw. białych nocy, niezbyt lubianych przez obserwatorów nieba gwiaździstego. Czasu na obserwacje nocne, czy tym razem - raczej wieczorne - mamy najmniej w całym roku. To jednak nie powinno nas w tym roku zniechęcać, gdyż w połowie miesiąca będzie okazja na obserwacje rzadkiego i wyjątkowego zjawiska. O szczegółach jak zwykle nieco później.

1 czerwca Słońce wschodzi o godzinie 04:24, wznosząc się na maksymalną wysokość 58 stopni kątowych by zajść o godzinie 21:01. W tym miesiącu przypada przesilenie letnie, a więc doba w której mamy do czynienia z najdłuższym dniem w roku. Rozpoczynające astronomiczne lato przesilenie nastąpi w tym roku 21 czerwca o godzinie 19:16. Tego dnia wschód następuje o godzinie 04:16, górowanie wzrasta do 59 stopni kątowych, zachód z kolei następuje o godzinie 21:16. Miłośnicy długich i ciepłych dni nie mogą więc w tym wypadku mieć powodów do narzekania.

Bezksiężycowe noce, które z powodu bliskości przesilenia letniego i które i tak będą bardzo jasne, czekają na obserwatorów na początku i na końcu miesiąca. Nów przypada już pierwszego dnia miesiąca, I kwadra 9 czerwca, pełnia 15 czerwca - bez wątpienia wyjątkowa, ale o niej jeszcze nie teraz... i III kwadra 23 czerwca. Jak wcześniej wspomniałem niewielka faza Księżyca zarówno na początku jak i pod koniec miesiąca nie zagwarantuje nam tym razem ciemnego nieba. Chowające się płytko pod horyzont północno-zachodni Słońce nie będzie ułatwiać obserwacji astronomicznych, ale umożliwi w zamian podziwianie w szczycie sezonu słynnych obłoków srebrzystych NLC, widocznych tylko w okresie białych nocy.

Widoczność planet w czerwcu:

MERKURY - 12 czerwca planeta znajdzie się w koniunkcji ze Słońcem i przejdzie na niebo wieczorne. Jej widoczność na zachodnim niebie rozpocznie się w ostatnim tygodniu miesiąca, ale warunki obserwacyjne nie będą zbyt sprzyjające.
WENUS - zbliżająca się do pełni Gwiazda Poranna będzie możliwa do zaobserwowania bardzo krótko przed wschodem Słońca, ale jej warunki obserwacyjne będą już bardzo trudne. W momencie wschodu Słońca planeta zdąży się "wspiąć" na wysokość kątową zaledwie 7 stopni kątowych.
MARS - po długiej przerwie Czerwona Planeta powraca do widoczności. Niestety tylko do "goło-ocznej" i do tego niezbyt efektownej, ponieważ dystans jaki w tym miesiącu będzie dzielić nas od Marsa spowoduje, że rozmiar kątowy tarczki planety w teleskopie będzie uniemożliwiał szczegółowe obserwacje. Marsa można sukcesywnie obserwować tylko w okolicach opozycji występujących co ponad 2 lata, a do tej najbliższej jeszcze mnóstwo czasu. Mars w czerwcu znajdywać się będzie kilka stopni na południe od Wenus.
JOWISZ - po kwietniowej koniunkcji ze Słońcem także i największa z planet naszego Układu Słonecznego powraca na niebo, tym razem poranne i z jeszcze niezbyt dobrymi warunkami obserwacyjnymi. Wprawdzie od samego początku istnieje możliwość wypatrzenia go nisko na wschodnim niebie krótko przed wschodem Słońca, to na efektywne warunki trzeba nam jeszcze kilka tygodni poczekać.
SATURN - planeta z pierścieniami wciąż pozostaje bardzo dobrym obiektem do obserwacji przez całą noc. Saturn przebywa w gwiazdozbiorze Panny i w momencie zachodu Słońca znajduje się niemal idealnie nad południkiem, na wysokości ponad 30 stopni kątowych.
URAN - próby obserwacyjne Urana można podejmować przez cały miesiąc kierując około godziny 03:00 swój sprzęt na wysokość około 7 stopni kątowych nad wschodnim horyzontem. Niska jasność planety i jaśniejące niebo będą to zadanie utrudniać, tak więc na sprzyjające warunki do obserwacji tejże planety musimy jeszcze poczekać.
NEPTUN - na początku miesiąca na około godzinę przed wschodem Słońca planeta wznosi się już na wysokość 14 stopni kątowych. Pomimo jasności nieba i niewielkiej jasności obiektu, próby dostrzeżenia Neptuna w teleskopach amatorskich mogą już być śmiało podejmowane, choć Neptun sam w sobie jest obiektem wymagającym dużego sprzętu i znacznych powiększeń.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w czerwcu, widoczne z terenów Polski:

- 03-24.06 - poranno-wieczorna widoczność ISS - przez znaczną część miesiąca mamy szansę podziwiać mnóstwo przelotów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS. Przeloty mają miejsce o nieregularnych porach, niekiedy krótko po zachodzie Słońca, innym razem krótko przed wschodem, a jeszcze innym w okolicach północy. W tym miesiącu dzieje się to przez fakt bardzo krótkich nocy i niewielkiej głębokości na jaką "chowa" się ono pod horyzont w czasie nocy. Dlatego też, aby wiedzieć kiedy i gdzie szukać na niebie stacji kosmicznej ISS warto odwiedzić polecaną już tu wielokrotnie witrynę Heavens-Above, w której podane są pory przelotów ISS nad Polską w tym miesiącu. Dla Pomorza Gdańskiego czerwcowe przeloty widoczne będą o następujących porach:

DataMagPoczątek widocznościNajwyższa wysokośćKoniec widoczności
GodzinaWys.Az.GodzinaWys.Az.GodzinaWys.Az.
3.06-1.703:07:1810SSW03:09:2218SSE03:11:2710ESE
4.06   -2.503:29:3210SW 03:32:0630SSE03:34:4110E
05.06-1.802:18:2315S 02:19:18  18SSE02:21:1910      ESE  
06.06-2.602:39:4614SW 02:41:4629SSE02:44:1910E
07.06-1.901:29:4417SSE01:29:4417SSE01:31:3910ESE
07.06-3.203:01:3110WSW03:04:1742S 03:07:0210E
08.06-2.701:50:5622SSW01:52:0129SSE01:54:3410E
08.06-3.403:24:0010WSW03:26:4849S 03:29:3510ESE
09.06-1.600:40:4115SE 00:40:4115SE 00:41:4610ESE
09.06-3.202:12:0012WSW02:14:2541S 02:17:1010E
10.06-2.701:01:3627S 01:02:0428SSE01:04:3610E
10.06-3.502:34:0310WSW02:36:5148S 02:39:3910ESE
10.06-1.523:50:5714ESE23:50:5714ESE23:51:4310ESE
11.06-3.301:22:1415WSW01:24:2341S 01:27:0710E
11.06-3.302:56:2710W 02:59:1344S 03:01:5810ESE
12.06-2.700:11:0423SSW00:11:5628SSE00:14:2710E
12.06-3.501:43:5410WSW01:46:4248S 01:49:2910ESE
12.06-2.903:18:5210W 03:21:2931SSW03:24:0610SE
12.06-2.022:57:4010S 22:59:3316SSE23:01:2610ESE
13.06-3.300:31:2410WSW00:34:0840SSE00:36:5210E
13.06-3.402:06:1210W 02:08:5844S 02:11:4410ESE
13.06-2.203:41:2610WSW03:43:3720SSW03:45:4710SSE
13.06-2.723:19:0610SW 23:21:3627SSE23:24:0710E
14.06-3.500:53:3410WSW00:56:2148S 00:59:0910ESE
14.06-3.002:28:3110W 02:31:0932SSW02:33:4610SE
14.06-2.022:07:1810S 22:09:0816SSE22:10:5910ESE
14.06-3.323:40:5910WSW23:43:4340SSE23:46:2610E
15.06-3.401:15:4510W 01:18:3245S 01:21:1810ESE
15.06-2.302:50:5810WSW02:53:1120SSW02:55:24      10SSE
15.06-2.722:28:3610SW 22:31:0526SSE22:33:3410E
16.06-3.500:03:0210WSW00:05:4948S 00:08:3710ESE
16.06-3.001:37:5910W 01:40:3733SSW01:43:1410SE
16.06-1.603:14:1310SW 03:15:0311SW 03:15:5310SSW 
16.06-3.222:50:2210WSW22:53:0539SSE22:55:4910E
17.06-3.400:25:0810W 00:27:5445S 00:30:4010ESE
17.06-2.302:00:1910WSW02:02:3421SSW02:04:0015SSE
17.06-2.621:37:5410SW 21:40:2226SSE21:42:5110E
17.06-3.523:12:1910WSW23:15:0648S 23:17:5310ESE
18.06-3.000:47:1410W 00:49:5333SSW00:51:3218SE
18.06-3.121:59:3310WSW22:02:1639SSE22:04:5910E
18.06-3.423:34:1810W 23:37:0546S 23:39:5110ESE
19.06-2.201:09:2810WSW01:11:3121SSW01:11:3121SSW
19.06-3.422:21:2310WSW22:24:1148S 22:26:5810E
19.06-3.023:56:1810W 23:58:5834SSW00:00:3219SE
20.06-3.422:43:1610W 22:46:0346S 22:48:5010ESE
21.06-2.300:18:2510W 00:20:4322SSW00:20:5722SSW
21.06-2.923:05:1110W 23:07:5135SSW23:10:0913SE
22.06-1.200:41:0310WSW00:41:2611SW 00:41:2611SW
22.06-3.321:52:0410W 21:54:5146S 21:57:3710ESE
22.06-2.223:27:1010W 23:29:3122SSW23:30:3818S
23.06-2.922:13:5110W 22:16:3236SSW22:19:1310SE
23.06-1.423:49:3710WSW23:51:0113SW 23:51:0813SSW
24.06-2.222:35:4410W 22:38:0723SSW22:40:2111SSE
 Źródło: Heavens-Above.com
Klikając na odpowiednią datę w tabeli, ukaże się mapka obrazująca trajektorię, jaką po niebie poruszać się będzie stacja ISS w danym przelocie.

- 09.06 - I kwadra Księżyca - najlepszy okres na obserwacje powierzchni naszego satelity. Swoje zmagania warto wykonywać w 2-3 przed jak i po I kwadrze, w tym czasie bowiem plastyczność powierzchni Srebrnego Globu ujawnia się w największym stopniu.
- 15.06 - całkowite zaćmienie Księżyca - tytuł czerwcowego artykułu już może zdradzać jakie zjawisko w czerwcu będzie z pewnością najbardziej wyczekiwane i obserwowane, a zatem pora na garść ważnych informacji dotyczących tego zjawiska. W półcień ziemski Księżyc zacznie wchodzić o godzinie 19:23. Jest to etap zjawiska niedostrzegalny dla ludzkiego oka. Początek zaćmienia częściowego będzie miał miejsce o godzinie 20:24. To etap już widoczny dla ludzkiego oka, ale my go nie ujrzymy z prostego powodu - w tym czasie Księżyc będzie jeszcze pod wschodnim horyzontem. O godzinie 21:17 nastąpi wschód Księżyca, którego już 95%  powierzchni pogrążone będzie w ziemskim cieniu. Od tej pory możliwe będzie obserwowanie zjawiska. Wschody Księżyca często wzbogacone są o pomarańczowe i czerwonawe barwy jego tarczy, nie trudno więc sobie wyobrazić jak urozmaiconych widoków możemy się spodziewać w wypadku tego wschodu, w którym 95% powierzchni satelity będzie już znajdywać się w strefie cienia ziemskiego. O godzinie 21:22, czyli 5 minut po wschodzie, rozpocznie się faza całkowita - 100% tarczy Księżyca znajdzie się w cieniu ziemskim. W tym czasie tarcza może przybierać głębokie barwy czerwieni, a ich intensywność będzie uzależniona m.in. od stanu zanieczyszczenia atmosfery ziemskiej. Najważniejszy etap całkowitego zaćmienia przypadnie o godzinie 22:12, kiedy faza całkowita osiągnie maksimum. W tym wypadku będzie ono zaskakująco wysokie - ponad 1,7, a to oznacza, że czekają nas wspaniałe widoki. Całkowite zaćmienie potrwa aż do godziny 23:03, kiedy to Księżyc zacznie wyłaniać się ze strefy zaćmienia całkowitego. Dzięki tak długiej fazie całkowitej istnieją spore szanse na udane obserwacje nawet w przypadku dużego zachmurzenia nieba, gdyż zawsze istnieje możliwość rozpogodzenia się nieba choćby na pewien czas. Faza częściowego zaćmienia, które rozpocznie się o godzinie 23:03 potrwa do dwóch minut po północy. O godzinie 00:02 Księżyc opuści strefę zaćmienia częściowego, rozpoczynając fazę półcieniową, już nie widoczną dla ludzkiego oka. Definitywne zakończenie zjawiska, poprzez koniec fazy półcieniowej nastąpi o godzinie 01:02. W związku z powyższymi informacjami warto sobie uświadomić, że zjawisko będziemy mogli obserwować od 21:17 do aż dwóch minut po północy, choć faza całkowita zakończy się o 23:03. Będzie to zaćmienie Księżyca z  bardzo długą fazą całkowitą. Warto trzymać kciuki za pogodę, by bezchmurne niebo umożliwiło podziwianie tego wyjątkowego spektaklu. Jeśli niebo będzie sprzyjać - czekają na nas niezapomniane widoki! Graficznie zjawisko przedstawione zostało poniżej. Przygotowania do obserwacji tego niezwykłego zaćmienia komentowane są także na forum FAM pod tym linkiem.
- 21.06 - przesilenie letnie - dokładnie o godzinie 19:16 czasu polskiego rozpocznie się astronomiczne lato. Od tej pory dni zaczną się skracać, a noce wydłużać. Zmiany te będą jednak przez spory czas na tyle niewielkie, że z pewnością od razu ich nie dostrzeżemy.
- 23.06 - odkrycie gwiazdy 16 Psc przez Księżyc - o godzinie 01:29 nastąpi odkrycie gwiazdy 16 Psc, o jasności nieco większej od Urana. Z tego względu lornetka na statywie to minimum do dokładnej obserwacji tego zjawiska, teleskop zaś sprawdzi się jeszcze lepiej. Do odkrycia dojdzie przy ciemnym brzegu Księżyca, na wysokości 14 stopni kątowych na niebie wschodnim.
- 23.06 - III kwadra Księżyca - podobnie jak w okolicach I kwadry, tak i teraz możemy pokusić się o obserwacje najdłuższych ceni na nierównościach księżycowej topografii. Wyzwanie może stanowić jednak pora obserwacji, gdyż w III kwadrze optymalne warunki do księżycowej obserwacji pojawiają się tylko w drugiej połowie nocy.
- 26.06 - koniunkcja Księżyca i Jowisza - do zjawiska dojdzie nad ranem, zaś największe zbliżenie obu obiektów przypadnie o godzinie 02:40 - wówczas separacja wynosić będzie tylko nieco ponad 4 stopnie kątowe. Oba obiekty będą znajdywać się niemal idealnie nad punktem wyznaczającym wschód na horyzoncie. Księżyc wówczas zmierzać będzie do nowiu będąc 4 doby przed nim (oświetlenie powierzchni około 30%). Niżej, niemal w tej samej linii świecić będzie Jowisz. W tym czasie mogą zaistnieć w miarę dobre warunki do zaobserwowania światła popielatego Księżyca, który z każdym kolejnym porankiem będzie przypominał coraz cieńszy sierp.

NLC 2011: Przez cały miesiąc trwa widoczność obłoków srebrzystych NLC. Słynne "duchy na niebie" pojawiają się tylko wówczas, kiedy Słońce nie zachodzi głębiej pod horyzont niż na 18 stopni kątowych. W Polsce ma to miejsce w czasie okresu białych nocy od połowy maja do końca lipca, przy czym okolice przesilenia letniego to początek szczytu ich występowania. NLC to obłoki zbudowane z kryształków lodu, które schowane nisko pod horyzontem Słońce oświetla zapewniając obserwatorom często piękne widoki. Znajdują się one na wysokości od 75 do 100 km i wraz z początkiem sierpnia przestają być widoczne, choć niekiedy można je dostrzec nawet do końca jego pierwszej dekady.

Linki:

Kilka minut po wschodzie Księżyca rozpocznie się faza zaćmienia całkowitego.
Maksymalna faza zaćmienia całkowitego - wynosząca ponad 1,7 przypada o godzinie 22:12 CET.
Koniec fazy całkowitej, a początek częściowej rozpoczyna się o godzinie 23:03 CET.
O godzinie 23:30 jeszcze około 50% księżycowej tarczy pogrążone będzie w ziemskim cieniu. Koniec fazy cześciowej nastąpi dwie minuty po północy.
Odkrycie gwiazdy 16 Psc przez ciemny brzeg Księżyca. Zjawisko wystąpi na niebie wschodnim, a do jego obserwacji jako minimum powinna stanowić lornetka umieszczona na statywie.
Koniunkcja Księżyca i Jowisza. Choć spotkanie to można obserwować wprawdzie już od godziny 02:00, to jednak im późniejsza pora, tym wyższe położenie obu obiektów. Największe zbliżenie wystąpi około godziny 02:30-02:40 CET.
Wygląd nieba południowego 1 czerwca o godzinie 22:30 CET.
Wygląd nieba północnego 1 czerwca o godzinie 22:30 CET.

W razie chęci zasięgnięcia opinii, skorzystania z pomocy innych, podzielenia się swoimi obserwacjami czy fotografiami zapraszamy na Forum Astronomiczno Meteorologiczne zachęcając do założenia konta i dzielenia swojej pasji razem z innymi użytkownikami forum!

Komentarze

Prześlij komentarz

Zainteresował Ciebie wpis? Masz własne spostrzeżenia? Chcesz dołączyć do dyskusji lub rozpocząć nową? Śmiało! :-)
Jak możesz zostawić komentarz? - Instrukcja
Pamiętaj o Polityce komentarzy

W komentarzach możesz stosować podstawowe tagi HTML w znacznikach <> jak b, i, a href="link"