NIEBO NAD NAMI (3): Marzec 2014 - Młody Księżyc, coraz lepsza widoczność Marsa i zmiana czasu na letni

Najpierw spokojny i dłużący się styczeń, potem szybki luty i już oto wkraczamy w trzeci miesiąc roku. Marzec, choć przez większość swojego okresu jest jeszcze miesiącem astronomicznej zimy, kojarzy nam się z nadejściem wiosny. Wiosna z kolei to najbardziej sprzyjająca pora roku dla miłośników astronomii - statystycznie z największą ilością pogodnych dni i nocy w roku. Czy tradycji stanie się zadość i w tym roku?

Dni w marcu są już wyraźnie dłuższe. Na początku miesiąca Słońce świeci nad horyzontem od godz. 06:35 do 17:18 (Pomorze Gdańskie). 31 marca pory wschodu i zachodu przesuwają się do godz. 06:25 i aż 19:14 za sprawą przejścia na czas letni środkowoeuropejski (CET > CEST). Uczynimy to w nocy z 29 na 30 marca, przesuwając zegary z godziny 02:00 na 03:00 - jesteśmy więc okradani z 60 minut snu. Jak powiedziałby Ryszard Raduszewski grający czarnoskórego Abrahama Lincolna w najlepszym polskim serialu komediowym "Alternatywy 4" - "bardzo niedobry zwyczaj" ;-)

Wysokość kątowa Słońca w czasie górowania rośnie z 28 do 40 stopni. Bezksiężycowe noce przypadną w pierwszej dekadzie miesiąca oraz na przełomie marca i kwietnia. W nowiu nasz satelita znajdzie się 1 marca. Pierwsza kwadra czeka nas 8 marca, pełnia 16 marca, trzecia kwadra 24 marca i po raz kolejny nów 30 marca. Równonoc wiosenna przypadnie 20 marca o godz. 17:57.

Widoczność planet w marcu 2014

MERKURY - w marcu niewidoczny.
WENUS - widoczna godzinę-dwie przed wschodem Słońca na niebie południowo-wschodnim na wysokości około 8-10 stopni. Mimo, że w połowie marca osiągać będzie ona maksymalną elongację zachodnią oddalając się od Słońca na ponad 46 stopni kątowych, to niekorzystne nachylenie ekliptyki do horyzontu o porze porannej będzie sprawiło, że planeta będzie wschodzić coraz krócej przed Słońcem. Pod koniec miesiąca gdy Słońce będzie świecić już tylko 5 stopni pod horyzontem, elewacja Wenus będzie wynosić około 5 stopni, względem 11 na początku marca.
MARS - widoczny przez większą część nocy w gwiazdozbiorze Panny, w 4-stopniowej odległości od jasnej biało-błękitnej Spiki. Rozmiary kątowe planety rosną przez marzec z 11 do niemal 15 sekund (14,7), a jasność wzrasta z -0,3 do -1,1 mag. Marzec to wprowadzenie do nadchodzącej opozycji Czerwonej Planety, na którą czekamy od stycznia 2012 roku. Wreszcie mogę też dodać, że to jednocześnie początek trzymiesięcznego okresu najkorzystniejszych warunków obserwacyjnych Marsa, tak rzadko przecież występujących z uwagi na odległe czasowo opozycje. Jeśli jesteście posiadaczami teleskopu o minimum 80-90 mm średnicy obiektywu/130 mm średnicy zwierciadła, w przypadku stabilnej atmosfery i przy użyciu większych powiększeń od 150 razy będzie okazja do obserwacji czerwonawo-pomarańczowej tarczki wraz z jasnymi czapami polarnymi na biegunach Marsa i jego mórz stanowiących ciemne miejsca. Te struktury jednak nie zawsze są widoczne - ruch obrotowy Marsa sprawia, że przy każdej kolejnej obserwacji może nam się ukazywać inna część powierzchni od poprzedniej, ponadto występujące na Czerwonej Planecie burze pyłowe mogą niekiedy utrudniać czy wręcz uniemożliwiać dostrzeżenie marsjańskich mórz, czyniąc w teleskopie tarczkę Marsa jednorodną bez wyraźniejszych cech powierzchni.
JOWISZ - widoczne bardzo dobrze w pierwszej połowie nocy w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Niedługo po zachodzie Słońca odnajdziemy go bardzo wysoko na południowym niebie, by w kolejnych godzinach jego obecność zarysowała się na niebie zachodnim. Jowisz w ciągu tego miesiąca nieznacznie słabnie, z -2,0 do -1,7 mag., ale wciąż pozostaje bardzo jasnym, dominującym obiektem na nocnym niebie. Średnica kątowa tarczy planety maleje z 42 do 38 sekund. Górowanie na wysokości blisko 60 stopni na początku miesiąca zachodzi o godz., a pod koniec marca już kilkanaście minut przed zachodem Słońca - wówczas jego widoczność ograniczać się będzie do nieba zachodniego, ale o tym napiszę za miesiąc.
SATURN - widoczny w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Wagi na niebie wschodnim i południowym. Jasność Saturna w marcu nieznacznie rośnie z 0,6 do 0,4 mag., a rozmiary kątowe z 17,4 do 18,2 sekund, bez wliczonego układu pierścieni. 21 marca w bliskim sąsiedztwie planety znajdzie się Księżyc oświetlony w 80%.
URAN - widoczny krótko po zachodzie Słońca w gwiazdozbiorze Ryb nad horyzontem zachodnim w pierwszym tygodniu miesiąca. Jasność planety na poziomie 6,2 mag. czyni ja obiektem widocznym minimum w lornetkach 10x50, choć obecnie warunki obserwacyjne są bardzo niekorzystne, sezon 2013/2014 dla Urana właśnie się kończy. Koniunkcja ze Słońcem na początku kolejnego miesiąca.
NEPTUN - niewidoczny w marcu.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w marcu 2014, widoczne z terenów Polski

- 02-04.03 - wiosenna widoczność Młodego Księżyca - ujrzeć Księżyc w fazie sierpa to nic nadzwyczajnego. Co roku jednak za każdym razem w okolicach równonocy wiosennej i dwóch kolejnych miesiącach zachęcam do obserwacji naszego satelity po zachodzie Słońca ze względu na jedyne w roku tak doskonałe warunki do ujrzenia go tuż po nowiu. Na początku wiosny ekliptyka jest szczególnie korzystnie nachylona do horyzontu po stromym kątem, a to sprawia że już w dobę po nowiu Księżyc możemy ujrzeć wysoko na niebie przy jednocześnie głębokim już schowaniu Słońca pod horyzont. To daje najlepsze w roku okoliczności do wieczornych obserwacji i fotografii światła popielatego przy możliwie niewielkim oświetleniu tarczy Srebrnego Globu. 1 marca przypada nów. 2 marca w godzinę po zachodzie Słońca Księżyc odnajdziemy niemal 10 stopni nad zachodnim horyzontem, przy oświetleniu tarczy na poziomie zaledwie 2%, podczas gdy Słońce przebywać będzie już niemal 7 stopni pod horyzontem. Niebo będzie przechodzić ze złotawego w granatowe, a na jego tle cienki jak igła sierp naszego satelity ze światłem popielatym. 3 marca w tym samym momencie po zachodzie Słońca elewacja Księżyca wzrośnie do 20 stopni. Przy tylko 7% oświetleniu tarczy wciąż będzie on stanowić efektowny wąski sierp, a niewielka jeszcze faza przy wyższej pozycji nad horyzontem tym bardziej ułatwi dostrzeżenie światła popielatego, stającego się lepiej dostrzegalnego z każdą kolejną minutą. Następnego wieczoru faza wzrośnie do 14%, a elewacja w 45 minut po zachodzie Słońca 30 stopni. Alternatywnie, na wypadek niepogody, można próbować obserwacji zacienionej powierzchni jeszcze 5 marca, ale tu już oświetlenie tarczy będzie stawało się utrudniające. Zachęcam do prób obserwacyjnych i fotograficznych.
- 06.03 - koniunkcja Księżyca z Plejadami - pierwsze z serii wiosennych, a więc najbardziej efektownych spotkań Księżyca z najsłynniejszą gromadą otwartą zimowego nieba, M45. Przy okazji marcowej koniunkcji, dystans będzie jednak dość rozległy, bo wynoszący 7 stopni. Oświetlenie Księżyca w czasie spotkania wynosić będzie 32%, być może wciąż dobrze widoczne będzie światło popielate, choć bez wątpienia już nie tak wyraźnie jak 2 czy 3 marca. Wieczór po koniunkcji z Plejadami nasz satelita pozostając w Byku spotka się z jasnym czerwonawo-pomarańczowym Aldebaranem - tu dystans wynosić będzie już tylko 2,5 stopnia.
- 09-10.03 - koniunkcja Księżyca z Jowiszem - jak przed miesiącem, dwie doby Księżyc spędzi w towarzystwie Jowisza bliższym od 8 stopni. Bardziej efektowne złączenie nastąpi w ten drugi wieczór, 10 marca, wówczas w godzinę po zachodzie Słońca wysoko ponad naszymi głowami oba obiekty będzie dzielił dystans 6 stopni.
- 18.03 - koniunkcja Księżyca z Marsem i Spiką - jedno z ciekawszych spotkań w marcu, bo z udziałem trzech obiektów, niestety krótki czas po pełni nie będzie czynnikiem ułatwiającym. Księżyc oświetlony w 94% zbliży się do Spiki na dystans zaledwie 44 minut łuku, z kolei kierując się w drugą stronę natkniemy się na Marsa, który świecić będzie 3,5 stopnia dalej. Początek obserwacji możliwy około 20:30, choć tutaj warto nieco poczekać aż cała trójka obiektów wzniesie się nieco wyżej, aby ekstynkcja atmosferyczna nie przygaszała zbyt znacząco blasku Spiki i Marsa. Lepsze warunki zaistnieją po godz. 22:15 CET.
- 20/21.03 - koniunkcja Księżyca z Saturnem - zjawisko widoczne w drugiej połowie nocy i przed świtem na niebie południowo-wschodnim i później południowym. Największe zbliżenie obu obiektów (zaledwie 1 stopień 5 minut łuku) wystąpi około godz. 02:30 CET, wówczas zarówno Księżyc jak i Saturn świecić będą niemal 20 stopni nad horyzontem. Podczas koniunkcji oświetlenie Srebrnego globu wynosić będzie 80%.
- 27.03 - koniunkcja Księżyca z Wenus - tak jak przed miesiącem, tak i teraz dwa najjaśniejsze obiekty nocnego nieba spotkają się na rozpoczęcie nowego dnia, choć tym razem warunki będą trudniejsze. Maksymalne zbliżenie nastąpi w pełnym blasku Słońca około godz. 08:10, gdy dzienna gwiazda świecić będzie już 20 stopni nad horyzontem. Kto zechce, może się pokusić o dzienną obserwację Wenus przy okazji spotkania z Księżycem (dystans 2 stopni 15 minut), ale niewątpliwie większy efekt uzyskamy dla nieuzbrojonego oka wtedy, gdy niebo nie będzie całkowicie rozjaśnione a obiekty będą lepiej kontrastować z tłem - takie warunki zaistnieją około godz. 04:40 CET,  gdy Słońce będzie przebywać 9 stopni pod horyzontem, a sierp Księżyca i Wenus 7 stopni nad horyzontem (dystans 2 stopnie 50 minut).
- 31.03 - Młody Księżyc w dobę po nowiu - 5 stopni nad horyzontem przy Słońcu 5 stopni pod, faza 1% powtórka z rozrywki z okazji kolejnego nowiu w okolicach równonocy wiosennej. Tym razem w dobę po nowiu najwięksi szczęśliwcy będą mieli okazję dostrzec Księżyc oświetlony w zaledwie 1%, stanowić będzie on więc trudny obiekt zarówno gołym okiem jak i lornetką, ale wart tych trudności w poszukiwaniach na złotym tle nieba nisko nad horyzontem zachodnim. Kiedy Słońce schowa się 5 stopni pod horyzont, elewacja Księżyca wynosić będzie 5 stopni (elongacja 11 stopni). Ostatni wieczór marca to wstęp do obserwacji światła popielatego w pierwszych czterech dniach kwietnia.
- supernowa SN 2014J - warto też pamiętać o supernowej w galaktyce M82, która jeszcze przez kilkanaście dni powinna pozostawać jaśniejsza od 12-12,5 mag., będąc dostępną pod ciemnym niebem obserwatorom posiadającym instrumenty minimum 80-100 średnicy z dostępem do umiarkowanych/większych powiększeń. Gwiazda, którą odkryto pod koniec styczna słabnie w powolnym tempie i jeszcze pewien czas powinna pozostać stosunkowo jasna jak na supernową, warto więc o niej pamiętać przy okazji pogodnych nocy i bardzo dogodnego położenia Wielkiego Wozu w marcowe noce. O zmianach w jasności z upływem tygodni można czytać w sporadycznych aktualizacjach głównego tekstu poświęconego supernowej SN 2014J pod tym linkiem.













Symulacje wygenerowane dzięki Stellarium.
Obliczenia czasów i danych dot. planet dzięki CalSky.

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku.

Komentarze

  1. Dzięki przynajmniej z części skorzystam!

    OdpowiedzUsuń
  2. Dzis w UK bardzo latwo widoczne swiatlo popielate. Majdo

    OdpowiedzUsuń
  3. A u mnie był ledwo widoczny sierpik za cienkimi chmurami, które odstraszyły mnie od fotografii. Teraz się rozpogodziło, ale Księżyc dawno zaszedł. Może jutro :-)

    OdpowiedzUsuń
  4. A dziś wspaniała koniunkcja z Aldeowcą. Od brzegu tarczy do gwiazdy dystans 1 stopień. Majdo

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, było na co popatrzeć, zwłaszcza że jeszcze Hiady w tle ładnie świeciły. Wreszcie jesteśmy w strefie ładnego wyżu i można korzystać. Jutro i pojutrze spotkanie z Jowiszem :-)

      Usuń
  5. Ot, tak dla przypomnienia z kalendarza: dziś (tj. 13 marca) mija rocznica odkrycia Urana, planety w naszym Układzie Słonecznym oraz rocznica ukazania się komety Halleya, którą ten znany nam astronom przewidział pojawienie się jej na nieboskłonie po swojej śmierci.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki, dobrze wiedzieć! Szkoda, że w tą kolejną rocznicę nie da rady popatrzeć ani na Urana, niestety odległość kątowa od Słońca jest już zbyt niska, ani na kometę Halleya, która jeszcze wiele lat będzie daleko poza naszym zasięgiem. Pozostają gwiazdozbiory zimowe na pocieszenie, dzisiaj ósmy z rzędu bezchmurny wieczór! :-)

      Usuń

Prześlij komentarz

Zainteresował Ciebie wpis? Masz własne spostrzeżenia? Chcesz dołączyć do dyskusji lub rozpocząć nową? Śmiało! :-)
Jak możesz zostawić komentarz? - Instrukcja
Pamiętaj o Polityce komentarzy

W komentarzach możesz stosować podstawowe tagi HTML w znacznikach <> jak b, i, a href="link"