Rozbłysk klasy M4.4 ze słabym CME (05.08.2025) i rozległa dziura koronalna na wprost Ziemi

Po dłuższym czasie doczekaliśmy się ciekawszego przejawu aktywności słonecznej po wystawionej ku Ziemi stronie naszej gwiazdy, choć wydaje się mało prawdopodobne, aby można zacierać ręce na większą aktywność geomagnetyczną z tego tytułu. We wtorkowe popołudnie o godz. 15:53 UTC obszar aktywny 4168 wytworzył umiarkowanie silny rozbłysk klasy M4.4 połączony z emisją radiową typu II i IV (865 km/sek.) oraz pociemnieniem koronalnym. Wszystkie te cechy mimo dość krótkotrwałego rozbłysku wskazywały od początku możliwość zaistnienia koronalnego wyrzutu masy (CME) i rzeczywiście tak też się stało.

Niestety pomimo niemal centralnego i najlepszego położenia obszaru 4168 na tarczy słonecznej na wprost Ziemi sam CME wydaje się dwojako rozczarowujący. Po pierwsze zobrazowania koronograficzne z CCOR-1 i LASCO nie zostawiają złudzeń co do głównie zachodniego ukierunkowania CME i rozminięcia większości uwolnionej materii z Ziemią, z szansą na dotarcie do nas jedynie słabszej i ledwo wykrywalnej na zdjęciach wschodniej flanki wyrzutu; po drugie obłok uwolnionej materii jest niezwykle rozrzedzony i może mieć niewielkie szanse by stać się wykrywalnym, nawet gdyby swoim słabszym fragmentem dotarł do Ziemi.

Jest prawdopodobne, że tak zachodnie ukierunkowanie CME mimo niemal centralnej pozycji AR4168 - a więc niemal idealnie pokrywającej się z układem Słońce-Ziemia - jest efektem odkształcenia jego trajektorii przez znajdującą się po sąsiedzku na południowy wschód rozległą dziurą koronalną emitującą bezustannie strumień wiatru słonecznego wysokiej prędkości (CHHSS). Wyrzut mógł okazać się zbyt słaby, aby w starciu z sąsiadującym strumieniem CHHSS z tak rozległej struktury skierować się bardziej w ziemskim kierunku, rodzi to jednak szanse na wejście w interakcję ze strumieniem i uformowanie po drodze do Ziemi bardziej nasilonego magnetycznie obszaru skompresowanego wiatru słonecznego - współrotującego regionu interakcji (CIR) poprzedzającego strumień z dziury koronalnej.

 

Rozbłysk klasy M4.4 w obszarze aktywnym AR4168 z 05.08.2025 r., kanał AIA131 (po lewej). Mimo niemal idealnie centralnego położenia grupy plam, uwolniony CME wykazuje bardzo silne zachodnie ukierunkowanie, co być może jest efektem sąsiedniej obecności nieustannie emitowanego strumienia CHHSS z dziury koronalnej (po prawej) - głównie #69, z mniejszym udziałem #70, która mogła uniemożliwić słabemu wyrzutowi trajektorię bardziej centralną, bezpośrednio ku Ziemi. Credit: SDO

 

Koronalny wyrzut masy na zobrazowaniach LASCO (po lewej) i CCOR-1 (po prawej) jest bardzo słaby i głównie zachodnio ukierunkowany. Większość, jeśli nie całość uwolnionej materii rozminie się z Ziemią, nam może być dana jedynie słaba flanka wschodnia lub jej wymieszanie z wiatrem słonecznym uwalnianym przez wspomnianą dziurę koronalną i dotarcie do Ziemi wiatru o zmodyfikowanej strukturze wskutek wejścia w interakcję różnych zjawisk. Credit: SOHO/GOES

 

Model WSA-Enlil opracowany przez NASA sugeruje rozminięcie większości CME z Ziemią i szansę na dotarcie jedynie słabego fragmentu wschodniego, co miałoby nastąpić 08.08 około godz. 06:00 UTC (08:00 CEST) +/-6 godzin. Credit: NASA

 

Model WSA-Enlil opracowany przez SWPC przewiduje o kilka godzin późniejsze przybycie CME względem prognozy NASA - tj. 08.08 około godz. 13:00 UTC (15:00 CEST) +/- 6 godzin. Uderzenie skrajnie wschodniej flanki wyrzutu miałoby nastąpić około dobę po dotarciu CIR poprzedzającego strumień z dziury koronalnej, co może w przypadku sprawdzenia się takiego wariantu uniemożliwiać rozpoznanie przybycia CME pod względem prędkości, która już uprzednio będzie podwyższona, a jedynie w parametrach gęstości i siły pola magnetycznego. W razie sprzyjającej interakcji CME ze zbliżającym się ku Ziemi strumieniem z dziury koronalnej niewykluczona słaba (G1), być może umiarkowana (G2) burza magnetyczna. Credit: SWPC

Sam CME w innej sytuacji mógłby łatwo zostać zignorowany i odrzucony jako kandydat do spowodowania większych zaburzeń w wietrze słonecznym napływającym na Ziemię. To co nie przekreśla szans na zaistnienie burzy magnetycznej w okolicy weekendu to nie tyle wyrzut koronalny ile nieprzewidywalna interakcja tego CME ze strumieniem z dziury koronalnej (CHHSS) poprzedzanym przez CIR. Wymieszanie wszystkich tych struktur po drodze do Ziemi może zarówno wspomóc szanse na burzę jak i doprowadzić do zatracenia resztek możliwości słabej flanki CME do wpływu na aktywność geomagnetyczną.

Jedyne czego w takiej sytuacji możemy być pewni to szans w pierwszej części weekendu na dotarcie do Ziemi wiatru słonecznego o mniej lub bardziej wyraźnej charakterystyce dla każdej z wymienionych struktur, które mogą ulec wzajemnej interakcji i dać nam nasilone wartości siły pola magnetycznego (IMF/Bt) napływającego wiatru, co w razie korzystnej polaryzacji i dłuższych okresów południowego Bz może obrodzić rozwojem aktywności zorzy polarnej. Zaistnienie burzy magnetycznej jest w tym przypadku bardziej prawdopodobne wskutek napływu CIR/CHHSS emitowanego w naszą stronę, aniżeli wtorkowego CME. Napływ strumienia na Ziemię powinien się rozpocząć około 8 sierpnia i z uwagi na rozległość dziury koronalnej może potrwać do początku następnego tygodnia.

W razie rozwoju sytuacji wpis zostanie zaktualizowany.

AKTUALIZACJA 08.08 18:00 CEST

Zgodnie z oczekiwaniami od porannych godzin rejestrowane są stopniowe zmiany w warunkach wiatru słonecznego, które za ostatni okres 12:00-15:00 UTC osiągnęły poziom słabej burzy magnetycznej kategorii G1. Charakterystyka zmian uniemożliwia jednoznaczne przesądzenie czy mamy do czynienia z dotarciem słabej bocznej flanki oczekiwanego dziś CME czy współrotującego regionu interakcji (CIR) jako obszaru silnej kompresji wiatru słonecznego poprzedzającego strumień z dziury koronalnej - czy też jest to mieszany wpływ obydwu struktur. Pewnym jest, że mamy do czynienia z wyraźnie zwiększonym wobec minionych dni potencjałem wiatru do wzburzenia aktywności geomagnetycznej - siła pola magnetycznego (IMF/Bt) wzrosła z czwartkowych 2-3nT do 17nT, ze zmiennym skierowaniem Bz opadającym momentami do przyzwoitych -12nT. Odbywa się to bez szoków w prędkości, która z bardzo słabej 340-350 km/sek. wzrosła w ostatniej godzinie do około 400-420 km/sek., przy gęstości przeważnie niewielkiej poniżej lub około 10p/cm3. Takie zmiany można równie dobrze przypisać przepływowi bocznego fragmentu CME jak i CIR - czasowo dobrze się to pokrywa z pierwotną prognozą modelu agencji SWPC, choć gdyby wszystkie te zmiany były wynikiem CME uwolnionego we wtorek po 18:00 CEST, prędkości wiatru powinny być co najmniej około 200 km/sek. wyższe od rejestrowanych.

1: Dane wiatru słonecznego w czasie rzeczywistym, stan na 08.08 godz. 18:00 CEST. Credit: ACE. 2: Indeks zaburzeń pola magnetycznego (Kp) - za ostatnie 3 godziny słaba burza kategorii G1. Credit: SWPC

Bez względu czy obserwujemy efekty napływu CIR czy niewyraźny wpływ mieszanki CIR/CME najbliższe godziny mogą wiązać się z kontynuacją aktywności geomagnetycznej na słabym lub umiarkowanym poziomie. Przy obecnej sile Bt powyżej 15nT potencjału byłoby dość dla burzy magnetycznej kategorii G2, ale by sytuacja aż tak się rozwinęła kierunek składowej Bz musiałby się bardziej ustabilizować na wyraźnie ujemnych wartościach. Być może te niewyraźne i niejednoznaczne zaburzenia w warunkach wiatru zdołają zaowocować zorzą polarną po zmierzchu, ale przy Księżycu w pełni potrzebowalibyśmy wyraźniejszej aktywności, by ewentualna zorza była w zasięgu nie tylko światłoczułych matryc aparatów.

21:50 CEST: Choć burza na razie nie zwiększyła aktywności powyżej kategorii G1, warunki wiatru słonecznego pozostają obiecujące i dają szansę na przynajmniej fotograficzną możliwość uchwycenia subtelnej zorzy w miejscach z pogodnym niebem. Indeks HPI szacujący całkowitą energię uwalnianą w górnej atmosferze w postaci zorzy na skutek "bombardowania" korzystniejszym wiatrem słonecznym wynosi obecnie 92 GW i jest najwyższy od kilku tygodni. Prędkość wiatru przekracza momentami 450-470 km/sek. nabierając systematycznego wzrostu względem minionych godzin, siła pola magnetycznego utrzymuje przyzwoite 14-15nT, co przy dość częstych okresach południowego Bz może sprzyjać podburzom i krótkotrwałym nasilaniu zorzy nawet bez "awansu" burzy do wyższej kategorii.

AKTUALIZACJA 09.08  14:20 CEST

Słaba burza magnetyczna kategorii G1 jest kontynuowana i sumując wszystkie dotychczasowe jej okresy utrzymała się na razie 18 godzin, z czego 12 ostatnich jest konsekwentnie podtrzymywane od godz. 00:00 UTC (02:00 CEST). Mimo całkiem korzystnych warunków wiatru słonecznego i pola magnetycznego jej aktywność nie uległa wzmożeniu. Kamery internetowe w nadbałtyckim Kap Arkona za naszą zachodnią granicą nie zarejestrowały śladu zorzy polarnej, mimo, że już niejednokrotnie przy tej skali aktywności geomagnetycznej była uchwytna - można się domyślać, że wiele do tego dołożyła pełnia Księżyca, którego blask rozświetla bieżące noce w największej skali w tym miesiącu. Obecnie trwa dalsza część oddziaływania zaburzonego wiatru słonecznego, z umiarkowaną siłą pola magnetycznego (Bt) około 14-15nT i dominująco południowym skierowaniu Bz momentami do -12nT i prędkości około 450 km/sek., a więc przy warunkach niewiele różniących się od wczorajszych. Dalsze okresy ze słabą burzą magnetyczną pozostają możliwe w najbliższych 24-48 godzinach.

19:00 CEST: Dzięki długotrwałemu napływowi korzystniejszego wiatru od kilkunastu godzin osiągnięty został próg umiarkowanej burzy magnetycznej kategorii G2. Przekroczenie dotychczasowej kategorii aktywności nastąpiło o godz. 16:48 UTC (18:48 CEST) bez polepszenia warunków wiatru, dlatego najpewniej jest to często spóźniona odpowiedź magnetosfery na długotrwałe jej wzburzanie i być może ścisły moment maksimum tej burzy. Może ona być kontynuowana, ale obecnie warunki zaczynają powoli ulegać pogarszaniu: siła Bt choć wciąż wyraźna, osłabła z wczorajszych 17nT do około 10nT, kierunek składowej Bz zaczął wykazywać więcej fluktuacji - co najpewniej także wyzwoliło skumulowane zapasy energii skutkujące silniejszą podburzą i nasileniem globalnym burzy magnetycznej do kategorii G2 - czy okaże się to wystarczające dla uwidocznienia się subtelnych zórz po zmroku rozjaśnianym pełnią Księżyca trudno jednak przesądzać zważywszy na postępujące powoli słabnięcie parametrów.

Autorski komentarz do bieżącej aktywności słonecznej - podstrona Solar Update

Warunki aktywności słonecznej i geomagnetycznej na żywo z objaśnieniami nt. interpretacji danych - podstrona Pogoda kosmiczna

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze, subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.