NIEBO NAD NAMI (8): Perseidy, Westa i kolejna kometa...

Rozpoczyna się sierpień. Miesiąc, w którym noce choć wciąż dość krótkie - są bez wątpienia dłuższe i ciemniejsze niż w lipcu. Kończy się już okres białych nocy, kończy się i widoczność słynnych obłoków srebrzystych (czasami, choć bardzo rzadko można je jeszcze dostrzec w pierwszej dekadzie sierpnia). W zamian za to, otrzymujemy kolejne minuty ciemnego nieba ze skracającymi się stale dniami. Ósmy miesiąc Roku Jana Heweliusza zapewni nam wiele wspaniałych wrażeń, o których więcej w dalszej części artykułu.


1 sierpnia Słońce wschodzi o godz. 05:01 by zajść o godz. 20:40. Ostatniego dnia miesiąca pory wschodu i zachodu przesuwają się odpowiednio do 05:54 i 19:36. Wysokość kątowa Słońca nad horyzontem w czasie górowania zmniejsza się z 54 do 44 stopni. Bezksiężycowe noce czekają na nas w pierwszych i ostatnich dniach miesiąca. 6 sierpnia przypada I kwadra Księżyca, pełnia 13 sierpnia, III kwadra 22 sierpnia i nów 28 sierpnia.

Widoczność planet w sierpniu

MERKURY - planeta będzie widoczna na niebie porannym przed wschodem Słońca w ostatnim tygodniu miesiąca. Wówczas z każdym kolejnym porankiem począwszy od 24 sierpnia, pierwsza planeta naszego Układu Słonecznego wschodzić będzie szybciej zmierzając do maksymalnej elongacji zachodniej. Z każdym porankiem jej faza będzie się zwiększać (najpierw przypominając cienki sierp), a rozmiar kątowy maleć (największy rozmiar wyniesie 9 sekund kątowych). Ostatnie dni sierpnia będą dobrą okazją do prób jej obserwacji, choć wysokość kątowa nad wschodnim horyzontem nie przekroczy 10 stopni.
WENUS - przez cały miesiąc planeta będzie niewidoczna. 16 sierpnia najjaśniejsza z planet znajdzie się w górnej koniunkcji ze Słońcem przechodząc na niebo wieczorne. Czas na jej obserwacje po zmierzchu nadejdzie jednak dopiero w kolejnym miesiącu.
MARS - przez cały miesiąc planeta widoczna jest dobrze w drugiej połowie nocy jako czerwonawy obiekt świecący z jasnością 1,4 mag na granicy gwiazdozbiorów Byka i Bliźniąt, ze wskazaniem jeszcze na tego pierwszego. O szczegółach powierzchniowych oczywiście na razie nie mamy co myśleć - czasu do opozycji jeszcze sporo.
JOWISZ - przez cały miesiąc poprawiają się warunki obserwacyjne Króla Planet. Jowisz będzie w sierpniu najlepiej widoczną planetą. Już 1 sierpnia Jowisz wschodzi około godziny 23:30, wznosząc się o godz. 04:00 (godzina przed wschodem Słońca) na wysokość aż 39 stopni kątowych. 31 sierpnia planeta wschodzi o godz. 21:20, wznosząc się na maksymalną wysokość 49 stopni kątowych na wcześniej niż godzinę przed wschodem Słońca (najwyższą z możliwych deklinacji planeta osiąga około godz. 04:40). Obserwatorzy dysponujący lornetkami mogą obserwować ruch księżyców galileuszowych dookoła planety, posiadacze teleskopów z kolei pasy i zmiany zachodzące w atmosferze gazowego olbrzyma, niekiedy również Wielką Czerwoną Plamę.
SATURN - 1 sierpnia w momencie zachodu Słońca planeta znajduje się na wysokości 12 stopni kątowych nad południowo-zachodnim horyzontem. Warunki obserwacyjne są od początku miesiąca nienajlepsze i dodatkowo będą się pogarszać z każdym kolejnym wieczorem. Pod koniec miesiąca w momencie schowania się Słońca pod horyzont, Saturn znajdywać się będzie już tylko na wysokości 7 stopni kątowych.
URAN - już 1 sierpnia planeta wschodzi o godz. 22:30, wznosząc się na maksymalną możliwą wysokość sięgającą 36 stopni kątowych na pół godziny przed wschodem Słońca. Z każdym kolejnym dniem warunki ulegają poprawie, aczkolwiek jest to planeta wymagająca najczęściej minimum lornetki do zlokalizowania. Teleskopy o średnicy około 100 mm i powiększeniu minimum 100-krotnym zdołają ukazać małą tarczkę planety o niebieskawo-zielonkawym zabarwieniu. Przez cały sierpień Uran znajduje się w rejonie gwiazdozbioru Ryb.
NEPTUN - planeta widoczna jest przez całą noc w obrębie gwiazdozbioru Wodnika. Około godziny 02:30 góruje ona na wysokości 23 stopni, świecąc z jasnością 7,6 mag. Podobnie jak Uran, Neptun znajduje się stosunkowo niedaleko nadchodzącej opozycji i obserwator dysponujący instrumentem o średnicy minimum 100 mm i powiększeniu około 120 razy może próbować dostrzec niewielką tarczkę planety, pozbawioną oczywiście szczegółów.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w sierpniu, 
widoczne z terenów Polski

- 01-31.08 - poranno-wieczorna widoczność ISS - przez dosłownie cały miesiąc będziemy mieli możliwość obserwacji przelotów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na polskim niebie. Przeloty (o ile pogoda pozwoli) widoczne będą każdej nocy o różnych porach - niekiedy niedługo po zachodzie Słońca, innym razem przed świtem. Czeka nas ponad 50 przelotów stacji ISS nad naszymi głowami, średnio po dwa przeloty w ciągu doby, nie mniej znajdzie się sporo dni, w których aż trzy przeloty będą możliwe do obserwacji. Na początku miesiąca, a dokładnie 5 sierpnia nad ranem warto zwrócić uwagę na przelot rozpoczynający się o godz. 04:03. Stacja kosmiczna podczas tego przelotu widoczna będzie ponad 7 minut, przemierzając całe niebo od punktu zachodu do wschodu, wznosząc się na wysokość maksymalną 51 stopni kątowych! Jasność przy tym przelocie wynosić będzie ponad -3,1 mag! Takich podobnych pod względem widowiskowości sytuacji będzie w tym miesiącu więcej, a szczegóły dotyczące czasów przelotów ISS można odczytać w poniższej tabeli (dane dla Pomorza Gdańskiego).

DataMagPoczątekMak. deklinacjaKoniec
GodzinaWys.Az.GodzinaWys.Az.GodzinaWys.Az.
29.07-1.404:25:4610SSW04:28:0319SSE04:30:2010ESE
30.07-0.903:29:1210SSE03:30:2712SE 03:31:4310ESE
31.07-2.004:05:3110SSW04:08:1125SSE04:10:4910E
01.08-1.503:09:2415S 03:10:2917SSE03:12:3810ESE
02.08-0.802:13:3410SE 02:13:3410SE 02:13:4310SE
02.08-2.503:45:5113SW 03:48:1533SSE03:51:0810E
03.08-2.002:50:0022S 02:50:3023SSE02:53:0510E
03.08-3.004:23:0910WSW04:26:1149S 04:29:1510E
04.08-1.001:54:0813ESE01:54:0813ESE01:54:4710ESE
04.08-2.903:26:2418SW 03:28:2041SSE   03:31:1910E
05.08-2.502:30:3131     SSE02:30:3131     SSE02:33:1910    E          
05.08-3.204:03:1310WSW04:06:1751S 04:09:2110ESE
06.08-1.001:34:3913ESE01:34:3913ESE01:35:1210E
06.08-3.203:06:5525SW 03:08:2347S 03:11:2510E
06.08-3.004:41:1310W 04:44:1343SSW04:47:1310ESE
07.08-2.602:11:0435SE 02:11:0435SE 02:13:2610E
07.08-3.203:43:2011W 03:46:1950S 03:49:2210ESE
08.08-0.701:15:1511E 01:15:1511E 01:15:2310E
08.08-3.302:47:3237SW 02:48:2251S 02:51:2610E
08.08-2.704:21:1610W 04:24:1135SSW04:27:0510SE
09.08-1.901:51:4926ESE01:51:4926ESE01:53:2710E
09.08-3.103:24:0717WSW03:26:1645S 03:29:1710ESE
10.08-3.202:28:3549SSE02:28:3549SSE02:31:2210ESE
10.08-2.404:01:2010W 04:04:0428SSW04:06:4710SE
11.08-0.601:33:2110E 01:33:2110E 01:33:2310E
11.08-2.903:05:4135SW 03:06:0937SSW03:09:0510SE
11.08-1.504:39:5910WSW04:41:3814SW 04:43:1710S
12.08-0.802:11:0211ESE02:11:0211ESE02:11:1310ESE
12.08-2.103:43:2520SW 03:43:5021SSW03:46:1510SSE
14.08-1.821:36:2910SSW21:38:3617SSE21:39:0217SE
14.08-0.823:11:1110WSW23:11:2311WSW23:11:2311WSW
15.08-1.220:40:0110     SSE20:40:4811     SE 20:41:3310    SE
15.08-2.822:13:2010SW 22:16:1132SSE22:16:1732SSE
16.08-2.221:15:4010SSW21:18:1323SSE21:20:4610E
16.08-2.622:50:5210WSW22:53:0436SW 22:53:0436SW
17.08-3.021:52:5310WSW21:55:5140SSE21:57:1724ESE
17.08-1.223:28:3810W 23:29:3318WSW23:29:3318WSW    
18.08-2.520:55:0110SW 20:57:4930SSE21:00:3710E
18.08-3.322:30:3110WSW22:33:3551S 22:33:3751S
19.08-3.221:32:2710WSW21:35:2947S 21:37:3517ESE
19.08-1.723:08:1810W 23:09:5024WSW23:09:5024WSW
20.08-2.820:34:2710SW 20:37:2338SSE20:40:2010E
20.08-3.222:10:0910W 22:13:1250S 22:13:4443SSE
21.08-3.221:12:0110WSW21:15:0451S 21:17:3514ESE
21.08-2.022:47:5710W 22:49:5127WSW22:49:5127WSW
22.08-3.020:13:5510WSW20:16:5645S 20:19:5710E
22.08-3.021:49:4510W 21:52:4545S 21:53:4033SE
23.08-3.120:51:3310W 20:54:3751S 20:57:2911ESE
23.08-2.022:27:3610W 22:29:4426SW 22:29:4426SW
24.08-2.721:29:1810W 21:32:1438SSW21:33:3225SE
25.08-2.920:31:0310     W 20:34:0547     S        20:37:0610     ESE  
25.08-1.722:07:1510W 22:09:3521SSW22:09:3521SSW
26.08-2.221:08:5010W 21:11:3830SSW21:13:2417SSE
27.08-2.620:10:3010W 20:13:2940SSW20:16:2610ESE
27.08-1.221:47:0310WSW21:49:0015SSW21:49:2915SSW
28.08-1.720:48:2310W 20:50:5623SSW20:53:2011SSE
29.08-0.721:27:2510SW 21:28:1211SW 21:28:5210SSW
30.08-1.120:28:0010WSW20:30:0817SSW20:32:1510SSE
01.09-0.620:07:5710WSW20:09:1412SW 20:10:3010SSW   
 Przy kliknięciu na datę w wybranym przelocie ukaże się mapka z trajektorią, jaką poruszać się będzie stacja ISS w danym przelocie.
źródło: Heavens-Above.com

- 02.08 - opozycja planetoidy Westa2 sierpnia przypada opozycja Westy. Jest to jedyny obiekt z pasa planetoid między Marsem, a Jowiszem, jaki sprawne oko może wypatrzeć bez żadnego instrumentu obserwacyjnego. Warto jednak korzystać przy tej planetoidzie z lornetki. Opozycja przypada 2 sierpnia, ale nie znaczy to, że tylko ten dzień jest odpowiedni na jej obserwacje. Może jest najodpowiedniejszy, jednak nie jedyny. Przez kilkanaście dni na początku miesiąca Westa będzie świeciła regularnym blaskiem, około 6 mag, co czyni ja obiektem widocznym na granicy możliwości nieuzbrojonego oka. Planetoida znajdywać się będzie w rejonie gwiazdozbioru Koziorożca, a na jej obserwacje najlepiej wybrać się w miejsce pozbawione sztucznego oświetlenia.
- 12/13.08 - maksimum roju Perseidów - w nocy z 12 na 13 sierpnia dojdzie w tym roku do maksimum najbardziej chyba popularnych meteorów. Perseidy, skąd ich nazwa, mają swój radiant w rejonie gwiazdozbioru Perseusza, widocznego na niebie północno-wschodnim i w późniejszej części nocy na niebie wschodnim. Aktywność Perseidów potrwa do 24 sierpnia. Meteory te wyróżniają najbardziej regularne coroczne maksima - w przypadku pogodnego nieba rój ten praktycznie nie może zawieść obserwatorów. Często smugi po tych zjawiskach widoczne są na niebie przez kilka sekund, choć nie brakuje nawet takich meteorów, po których spaleniu ślad na niebie utrzymuje się nawet kilkanaście sekund. Zdarzają się również wśród Perseidów bolidy, ulegające podczas wchodzenia w ziemską atmosferę rozpadowi na kilka mniejszych odłamków.

Przewidywania dotyczące maksimum w tym roku mówią o ZHR (maksymalnej licznie zjawisk w ciągu godziny w czasie maksimum, kiedy radiant jest bliski zenitowi) nawet o 100-110 zjawiskach. Modele struktury strumienia Perseidów przewidują wystąpienie tegorocznego maksimum w nocy z 12 na 13 sierpnia, w godzinach od 01:00 do 13:00, z największym prawdopodobieństwem pojawienia się największej ilości zjawisk przed godziną 06:00 -  w Polsce zatem po wschodzie Słońca. W tym roku niestety obserwacje tych najbardziej zdaje się dostępnych dla obserwatorów meteorów nie będą należały do łatwych. Maksimum bowiem przypada tuż przy pełni Księżyca, który swoim blaskiem znacznie będzie rozświetlał niebo, utrudniając przy tym dostrzeżenie zjawisk. Nie zmienia to faktu, że w przypadku bezchmurnej nocy warto poświęcić ją na obserwacje tych meteorów. Często zdarzają się jasne Perseidy, które można wypatrzeć nawet w okolicach pełni Księżyca. Tak czy inaczej warto poświęcić tę noc na obserwacje meteorów. Im ciemniejsze miejsce obserwacyjne, tym więcej zjawisk meteorów możemy dostrzec. 


Możemy pokusić się o próbę fotografii Perseidów. Najlepsza do tego celu będzie lustrzanka na zwykłym statywie fotograficznym, na której możemy uruchomić nieograniczoną ekspozycję zdjęcia. Wówczas to na kliszy powinny zarejestrować się łuki wędrujących gwiazd oraz „zadrapania” na kliszy przecinające ów łuki gwiezdne. Tymi zadrapaniami będą właśnie ślady Perseidów. Ekspozycja pojedynczego zdjęcia może być tym dłuższa, w im ciemniejszym miejscu się znajdujemy. Należy pamiętać o możliwości przepalenia kliszy, zwłaszcza w jasnych miejskich terenach, a także o nie przesadzaniu z innymi ustawieniami zdjęcia, zwłaszcza o odpowiedniej przysłonie i czułości.


- 01-31.08 - widoczność komety C/2009 P1 (Garradd) - przez cały miesiąc można będzie będzie próbować obserwacji tejże komety, która w sierpniu przemierzy gwiazdozbiory Pegaza, Delfina i Strzały. Obiekt będzie możliwy do zlokalizowania za pomocą lornetek. W drugiej połowie miesiąca kometa górować będzie na wysokości 60 stopni kątowych, stopniowo zwiększając swoją jasność: 10 sierpnia 8,5 mag, 20 sierpnia 8,2 mag i 30 sierpnia 8,0 mag. Wprawdzie gołym okiem obiektu raczej nie mamy szans dostrzec, ciemne miejsce obserwacyjne i lornetka z pewnością ułatwią nam to zadanie wykonać.
- 16.08 - koniunkcja górna Wenus ze Słońcem.
- 17.08 - dolna koniunkcja Merkurego ze Słońcem.
- 20.08 - koniunkcja Księżyca z Jowiszem - już po godzinie 22:00 możemy obserwować złączenie Księżyca zmierzającego do III kwadry z Jowiszem, jednak im później na obserwację się wybierzemy, tym mniejsza separacja zachodzić będzie pomiędzy dwoma obiektami. Do spotkania dojdzie nad horyzontem wschodnim na wysokości około 15 stopni kątowych (około północy). Kolejnej nocy z 20 na 21 sierpnia koniunkcja będzie trwać dalej, z tym, że dystans Księżyca względem Jowisza się zwiększy, a pomiędzy obiektami nastąpi zamiana miejsc - tym razem to Jowisz będzie świecił już wyżej.
- 22.08 - zbliżenie Księżyca do Plejad - od północy będziemy mogli obserwować dość bliskie zbliżenie naszego satelity do słynnej gromady otwartej zimowego nieba, M45, znanej też jako Plejady. Do zjawiska dojdzie nad horyzontem wschodnim na wysokości około 14 stopni kątowych. To znakomita okazja dla posiadaczy lornetek - widok Plejad z bliskim Księżycem w okolicach III kwadry będzie stanowił piękny widok! Noc później, 23 sierpnia Księżyc znajdzie się w towarzystwie innej gromady otwartej w gwiazdozbiorze Byka - Hiady. Gromada ta jest znacznie bardziej rozproszona, a jej najbardziej wyraźne składniki układają się w kształt przewróconej litery "v". Gromady tej lornetka nie obejmie swoim polem widzenia, ale przy okazji spotkania z Księżycem warto jej się przyjrzeć. Lornetki ukażą w tym rejonie mnóstwo gwiazd.
- 25.08 - koniunkcja Księżyca z Marsem - będzie to bardzo ciekawe spotkanie wielu jasnych obiektów, warte uwiecznienia na fotografiach. Księżyc przypominający sierp, zmierzający do nowiu znajdzie się o godz. 04:00 w odległości 3 stopni kątowych od Czerwonej Planety. Do zjawiska dojdzie w samym centrum gwiazdozbioru Bliźniąt, z jasnym Polluksem i Castorem. Oznacza to, że fotografując ten gwiazdozbiór na zdjęciach powinniśmy uwiecznić 6 jasnych obiektów - Księżyc, Marsa, dwie najjaśniejsze gwiazdy tworzące gwiazdozbiór Bliźniąt - Polluksa i Castora, a także dwie nieco ciemniejsze gwiazdy tego gwiazdozbioru - Tejat i Alhena, wyznaczające przeciwny kraniec Bliźniąt. Sytuacja warta sfotografowania, tym bardziej, że istnieje duża szansa na pojawienie się światła popielatego Księżyca, którego faza w momencie tej niecodziennej koniunkcji wynosić będzie około 30%.
- 01-31.08 - widoczność Drogi Mlecznej - przez cały sierpień znajdując się w miejscu pozbawionym jakichkolwiek latarnii i sztucznego oświetlenia, mamy okazję do podziwiania Drogi Mlecznej z najbardziej jasnymi jej fragmentami, na czele z rejonem Trójkąta Letniego wyznaczanego przez najjaśniejsze gwiazdy Łabędzia, Lutni i Orła. W tym okresie smuga naszej galaktyki zaczyna być najchętniej obserwowana i fotografowana przez miłośników astronomii - pasmo Drogi Mlecznej ciągnie się od horyzontu południowego, przez zenit aż po horyzont północno-wschodni. Sierpień jest pierwszym miesiącem z tak dobrze widocznym pasmem galaktyki, w której się znajdujemy. Warunek konieczny do jej zaobserwowania to jednak naprawdę ciemne miejsce obserwacyjne, gdyż każde kolejne, nawet niewielkie światło może zepsuć cały efekt. W naszej polskiej rzeczywistości, pojęcie "ciemne miejsce obserwacyjne" zaczyna być coraz częściej kojarzone z pojęciem fikcyjnym.








Na podstawie symulacji aplikacji Stellarium.

Linki:
W razie chęci podzielenia się swoimi obserwacjami astronomicznymi, konieczności zasięgnięcia porady czy po prostu chęci spędzenia czasu w gronie osób o podobnych zainteresowaniach, zapraszamy na Forum Astronomiczno Meteorologiczne, zachęcając do założenia konta i dzielenia się swoją pasją z innymi ludźmi! 

Komentarze

  1. W sierpniu zapowiada się wiele astronomicznych atrakcji. Zastanawiam się, czy moją lornetką (10x50) uda mi się dostrzec Westę.

    OdpowiedzUsuń
  2. Rzeczywiście namnożyło się tego na letnim niebie:) Wydaje mi się, że masz realne szanse dostrzec Westę w takiej lornetce, o ile nie masz zbytnio zapaćkanego oświetleniem nieba. Westa będzie jednak dość nisko nad horyzontem jak na ogólne możliwości, ale w dobrych, naprawdę dobrych warunkach i ciemnym miejscu w zasadzie powinna być widoczna nawet gołym okiem jako obiekt gwiazdopodobny. Też się na nią nastawiam, ale chyba będę miał trudności ocenić czy to ona. Może i znaleźć się uda, ale powiedzieć że to właśnie Westa - nie wiem... Pogoda na dziś jest świetna, a dziś właśnie opozycja!

    OdpowiedzUsuń
  3. Zakładając, że warunki pogodowe będą idealne i horyzont czysty, to także mam obawy, czy faktycznie ją rozpoznam. Mimo że ma być widoczna nawet gołym okiem, to i tak uważam, że nawet przez lornetkę to spore wyzwanie:)

    OdpowiedzUsuń
  4. No i byłem na obserwacji Westy w nocy i... prawdopodobnie miałem ją w polu widzenia! Problem w tym, że NIE WIEM CZY JĄ WIDZIAŁEM :D Nie migotała, taki mikro szarawy chyba punkt, ciekawe czy jeśli dziś pogoda dopisze będzie widać przesunięcie względem nieba. Czułem, że tak będzie bo o ile z namierzeniem dobrego rejonu nieba problemu nie ma, z rozpoznaniem już jest :)

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Zainteresował Ciebie wpis? Masz własne spostrzeżenia? Chcesz dołączyć do dyskusji lub rozpocząć nową? Śmiało! :-)
Jak możesz zostawić komentarz? - Instrukcja
Pamiętaj o Polityce komentarzy

W komentarzach możesz stosować podstawowe tagi HTML w znacznikach <> jak b, i, a href="link"