NIEBO NAD NAMI (10): Październik 2014 - Powrót Merkurego, Orionidów i czasu zimowego

Przed nami październik – miesiąc, w którym dojdzie do wyjątkowego wydarzenia, jakim będzie niezwykle bliski przelot komety C/2013 A1 (Siding Spring) nad powierzchnią Marsa. Niestety w najciekawszym momencie zjawisko to będzie poza zasięgiem amatorów, przez co dla naszych lornetek czy teleskopów należałoby znaleźć inne okazje do spojrzenia w niebo. Tych na szczęście nie zabraknie, wszak wraca Merkury, pojawiają się Orionidy, a Jowisz rośnie jak na drożdżach. Pytanie co na to pogoda w tym ostatnim miesiącu przed tradycyjnym listopadowym załamaniem.

Dni w październiku skracają się w najszybszym tempie. Coraz bardziej opóźniający się wschód Słońca i postępujący szybciej zachód sprawiają, że z każdą dobą przybywają nam 3-4 minuty nocy. 1 października Słońce wschodzi o godz. 06:46 (wyliczenia dla Pomorza Gdańskiego), góruje na wysokości 32 stopni, a zachodzi o godz. 18:21 CEST. Pod koniec wędrówka Dziennej Gwiazdy nad horyzontem ma miejsce na jeszcze niższych wysokościach i elewacja w czasie górowania maleje do już tylko 21 stopni nad horyzontem, zaś pory wschodu i zachodu przesuwają się do godz. 06:43 i 16:12 CET. Ta niewielka różnica dla wschodu i ogromna wręcz dla szybszego zachodu jest efektem przejścia na czas zimowy i cofnięcia zegarów o godzinę w ostatnią niedzielę października. Długie noce właśnie się zaczęły, a będzie jeszcze lepiej. Grunt, by pogoda dopisywała, a ta w październiku bywa często sprzyjająca. Często mamy do czynienia z nadejściem pięknej polskiej złotej jesieni, kiedy niebo przez wiele dni i nocy pozostaje bezchmurne – miejmy nadzieję, że i w tym roku tak się stanie.

Aby wykorzystać jak najwięcej z tych coraz dłuższych nocy, warto pamiętać, kiedy będą one najciemniejsze. I tak, na sam początek miesiąca Księżyc znajdzie się w I kwadrze, w pełni 8 października, w III kwadrze 15 października, w nowiu 23 października i ponownie w I kwadrze 30 października. Najdogodniejszy czas obserwacji efektownej, jesiennej Drogi Mlecznej bez utrudniającego wpływu Srebrnego Globu przypadnie zatem w drugiej połowie miesiąca.

Widoczność planet w październiku 2014

MERKURY – widoczny w ostatniej dekadzie miesiąca. Od około 24 października rozpocznie się najlepszy okres porannej widoczności w 2014 roku za sprawą nachylenia ekliptyki do horyzontu pod maksymalnym kątem i osiągania przez Merkurego dużej elewacji przy Słońcu schowanym jednocześnie głęboko pod horyzontem. Przez ostatni tydzień miesiąca posiadacze teleskopów mają szansę dostrzec zmieniające się oświetlenie planety – od fazy sierpa po kwadrę, która wystąpi w czasie maksymalnej elongacji zachodniej w ostatni poranek października. 24 października jasność Merkurego wynosić będzie 1,7 mag., w kolejnych porankach tendencja rosnąca - pod koniec miesiąca blask wzrośnie do -0,4 mag., ale rozmiary kątowe zmaleją z 8,8 do 7,1 sekund. Na początku ostatniego tygodnia w teleskopach i przy stabilnej atmosferze powinno być możliwe dostrzeżenie fazy Merkurego w postaci sierpa oświetlonego w zaledwie 17% - do końca października faza zwiększy się do 50%.
WENUS – w październiku niewidoczna. Pod koniec miesiąca nastąpi koniunkcja górna ze Słońcem, zatem jeszcze przez kilka tygodni odległość kątowa Wenus będzie zbyt mała, by obserwacje były możliwe. Przez cały październik elongacja będzie mniejsza od 7 stopni.
MARS – widoczny bardzo nisko, około 6 stopni nad horyzontem w momencie zmierzchu cywilnego – na tle Skorpiona do 20 października i w Strzelcu od 21 października. 19 października około 132 000 nad powierzchnią Czerwonej Planety przemknie kometa C/2013 A1 (Siding Spring), co w warunkach amatorskich będzie niemal niemożliwe do do obserwacji.
JOWISZ - warunki obserwacyjne stale ulegają poprawie. Jowisz widoczny jest w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Raka (do połowy miesiąca) i gwiazdozbiorze Lwa (od 15 października). W ciągu miesiąca rozmiary kątowe Jowisza rosną z 33,7 do 36,3 sekund łuku, a jasność wzrasta z -1,4 do -1,6 mag. 18 października planeta znajdzie się w koniunkcji z Księżycem – szczegóły tego spotkania w dalszej części tekstu.
SATURN – widoczny bardzo słabo i bardzo krótko w pierwszej dekadzie miesiąca około 5 stopni w 30-45 minut po zachodzie Słońca. To już definitywne zakończenie kolejnego sezonu obserwacyjnego tej planety – od połowy października elongacja od Dziennej Gwiazdy będzie już na tyle niewielka, a wieczorne nachylenie ekliptyki do horyzontu tak płaskie, że Saturn zdąży zajść, zanim niebo dostatecznie się ściemni. W listopadzie koniunkcja ze Słońcem, a powrót do widoczności i początek nowego sezonu startującego od porannych obserwacji na przełomie ostatnich miesięcy roku.
URAN – widoczny przez całą noc w gwiazdozbiorze Ryb. 7 października siódma planeta naszego układu znajdzie się w opozycji, osiągając największą jasność i rozmiary kątowe, co mogą wykorzystać zarówno posiadacze lornetek jak i teleskopów. Górowanie planety na wysokości ponad 40 stopni na początku miesiąca występować będzie około godz. 01:00, pod koniec października już około 22:00.
NEPTUN – widoczny przez całą noc w Wodniku. Na początku miesiąca jasność planety wynosić będzie 7,7 mag. z tendencją malejącą w kolejnych tygodniach, przez co do zlokalizowania obiektu na niebie lornetka jak zwykle będzie niezbędna.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w październiku 2014, widoczne z terenów Polski

- 18.10 – koniunkcja Księżyca z Jowiszem – na pierwsze w październiku spotkanie Księżyca z jasną planetą musimy poczekać do drugiej połowy miesiąca. Podczas koniunkcji z Jowiszem, dystans w czasie najmniej separacji wyniesie 5,5 stopnia (oświetlenie Księżyca 28%). Zjawisko widoczne nad ranem, wysoko nad wschodnim horyzontem. Poranek wcześniej również odnajdziemy tę parę w podobnym rejonie nieba, z tym, że dystans między obiektami będzie niemal dwukrotnie większy.
- 19.10 – przelot komety C/2013 A1 (Siding Spring) nad Marsem – chyba najciekawsze wydarzenie miesiąca i z pewnością jedno z ciekawszych wydarzeń roku, niestety będące ekstremalnie trudnym zjawiskiem do amatorskich obserwacji z Ziemi. Kometa C/2013 A1 (Siding Spring) przemknie zaledwie 135 000 km nad powierzchnią Czerwonej Planety - Mars podczas tego przelotu widoczny będzie z Polski bardzo nisko nad południowo-zachodnim horyzontem przy dość jasnym jeszcze niebie, a w czasie maksymalnego zbliżenia znajdzie się tuż pod linią horyzontu. Szczegóły widoczności tego zjawiska oraz serię wiadomości o tym wydarzeniu napisałem tutaj.
- 20/21.10 – maksimum roju Orionidów – meteory, których występowanie zawdzięczamy dawnym przelotom słynnej komety Halley'a możemy obserwować już od 2 października, na początku drugiego tygodnia listopada kończąc. Największa aktywność roju Orionidów w 2014 roku przypadnie standardowo nad ranem 21 października - wówczas w odpowiednich warunkach obserwacyjnych powinna się pojawić szansa na dostrzeżenie 20-25 zjawisk w ciągu godziny. W przypadku sprzyjającej pogody warto pamiętać też o nocach sąsiadujących, tj. z 19/20.10 i 21/22.10, kiedy to aktywność roju również może być podwyższona. W tegorocznym maksimum Orionidów okoliczności są bardzo sprzyjające - Księżyc przebywać będzie niemal w samym nowiu (23.10) i w żadnym stopniu nie będzie rozświetlać nieba. Zachęcam więc do ucieczki poza rejony miejskie, nie tylko aby złowić jak najwięcej Orionidów, ale i by spędzić bezksiężycową noc w towarzystwie najpiękniejszego zimowego gwiazdozbioru jakim jest Orion, póki co widocznego tylko w godzinach porannych.
- 28.10 – koniunkcja Księżyca z Marsem – dopiero drugie i już ostatnie spotknie Srebrnego Globu z planetą, tym razem z Marsem. Podobnie jak w przypadku koniunkcji z Jowiszem, tak i tym razem dystans dzilący oba obiekty wynosić będzie około 5,5 stopnia. Zjawisko widoczne w około godzinę po zachodzie Słońca nad południowo-zachodnim horyzontem. W tym momencie Księżyc świecić będzie około 13,5 stopnia nad horyzontem, zaś Mars ułoży się w tej samej linii, tyle że 5,5 stopnia niżej. Tarcza Srebrnego Globu oświetlona będzie podczas tej koniunkcji w 23%.
- 08-28.10 – widoczność ISS – od połowy drugiego tygodnia października czeka nas kolejny w tym roku okres wieczornej widoczności Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Szczegóły i orientacyjny harmonogram dostrzegalnych przelotów udostępnię w osobnym w tekście na początku kolejnego tygodnia.
- kometa C/2014 E2 (Jacques) - doskonale widoczna w sierpniu i początkiem września kometa już zauważalnie traci blask, co jest rzeczą oczekiwaną biorąc pod uwagę tak znaczny już okres po peryhelium z początku lipca i perygeum z końca sierpnia. Ostatnie szacunki wskazują na spadek blasku poniżej 9,0 mag., a coraz częściej w okolicach 9,5 mag. Od dłuższego już czasu stanowi ona jedynie rozmyty gwiazdopodobny obiekt bez dostrzegalnego warkocza w choćby taki sposób, jak jeszcze przed dwoma miesiącami. Przez cały październik znajdziemy ją w gwiazdozbiorze Orła, do którego wkroczyła w ostatnich dniach września, choć teraz staje się ona już obiektem teleskopowym. Wszystkim Wam życzę jak najwięcej pogodnego nieba w październiku!

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii – dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku.








Symulacje wygenerowane dzięki Stellarium.

Komentarze

  1. Szkoda, że nie opublikowano wpisu o zakryciu Saturna, mimo, że wydaje się ono niemożliwe do zobaczeni, być może uda się je komuś zobaczyć.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Pamiętam o 25.10, ale ja poruszam zjawiska widoczne w Polsce, nie poza nią. Jeśli do zakrycia Saturna dochodzi kilka a w porywach kilkanaście minut nad linią horyzontu, to niestety nie mamy o czym mówić. Proszę pamiętać o ekstynkcji atmosferycznej - Saturn przy linii horyzontu o tej porze nie będzie miał blasku 0,6 mag. który moglibyśmy uświadczyć na ciemnym niebie, ale będzie kilka wielkości słabszy. W większości kraju zakrycie wystąpi mniej niż pół stopnia nad horyzontem przy Księżycu częściowo już schowanym pod horyzont. Tu nie ma do czego zachęcać, piszę to z pełną świadomością.

      Przepraszam za półoficjalny ton, ale nie wiem do kogo się zwracam. Jeśli to możliwe, podpisujcie się choćby nickiem czy coś. Pozdrawiam

      Usuń

Prześlij komentarz

Zainteresował Ciebie wpis? Masz własne spostrzeżenia? Chcesz dołączyć do dyskusji lub rozpocząć nową? Śmiało! :-)
Jak możesz zostawić komentarz? - Instrukcja
Pamiętaj o Polityce komentarzy

W komentarzach możesz stosować podstawowe tagi HTML w znacznikach <> jak b, i, a href="link"