Erupcja filamentu (23.07.2025)

23 lipca około godz. 02:00 UTC rozpoczęła się erupcja niemal centralnie położonego niewielkiego filamentu, której towarzyszyło silne pociemnienie koronalne zarejestrowane przez SDO oraz koronalny wyrzut masy. Zarówno zdjęcia z sondy STEREO-A jak i SOHO potwierdzają zaistnienie CME o bezpośrednim skierowaniu ku Ziemi, jednak wyrzut jest w dużym stopniu rozrzedzony co może minimalizować szanse na wyraźniejszy wpływ na aktywność geomagnetyczną.

Dodatkowo obecnie jesteśmy w strumieniu wiatru słonecznego wysokiej prędkości (CHHSS) z dziury koronalnej, która niedawno minęła centralny południk, kształtując obecnie warunki w naszym kosmicznym otoczeniu. Wartości wiatru słonecznego przekraczają dzisiaj 700 km/sek. przy jeszcze zaledwie 380 km/sek. we wtorek i zależnie od tego jak długo podwyższone prędkości się utrzymają, będzie to też decydowało o możliwości wykrycia znacznie powolniejszego CME z dzisiejszej erupcji lub zaniku wyrzutu w warunkach tła i nikłej szansie odnotowania uderzenia.

 Erupcja niemal centralnego filamentu w kanale AIA193 (pociemnienie koronalne) i AIA304 (rozerwanie filamentu) oraz pierwsze 7 dotychczas przesłanych kadrów z koronografu COR2A ukazujące uwolnienie CME po tej erupcji. Credit: SDO/STEREO-A.

Z perspektywy koronografu LASCO na pokładzie SOHO (a więc na linii Słońce-Ziemia) CME uwolniony po erupcji filamentu przybiera strukturę asymetrycznego full-halo rozchodząc się wokół tarczy słonecznej, co z uwagi na umiejscowienie filamentu daje pewność bezpośredniego skierowania tego CME ku Ziemi. Wyprzedzająca Ziemię sonda STEREO-A rejestrowała ten wyrzut (animacja powyżej z prawej) z nieco bocznej perspektywy, potwierdzając, że materia została uwolniona niemal dokładnie po linii Słońce-Ziemia bez wyraźnego odchylenia głównej części CME na północ lub południe. To są dobre okoliczności dające szanse na uderzenie centralne zwiększając szanse na przynajmniej słabą aktywność geomagnetyczną (G1).

Niestety, wyrzut był powolny - koronografy LASCO zaczęły rejestrować go dopiero dwie godziny po erupcji filamentu, ukazując go tylko nieznacznie wyraźniejszego od otoczenia. Te dwie cechy mogą zaważyć o minimalizowaniu szans na burzę, a nawet wykrycie przybycia CME: wysoki stopień rozrzedzenia może sprawić, że po pokonaniu 150 mln km podróży ze struktury CME widocznej w pierwszych chwilach rejestracji na LASCO niewiele zostanie i to co do nas dotrze okaże się już wysoce rozproszoną strukturą dającą nieoczywiste zmiany w warunkach napływającego wiatru słonecznego. Niewielka prędkość z kolei to możliwość zniknięcia CME na tle warunków tła: jeśli w momencie przybycia wyrzutu prędkości wiatru rejestrowane w otoczeniu Ziemi nadal będą podwyższone po rozpoczętym napływie CHHSS, a wyrzut okaże się wolniejszy - nie będzie on w stanie przynieść wyraźnego uderzenia.

 

CME po erupcji filamentu na zobrazowaniach LASCO C2 (po lewej) i LASCO C3 (po prawej) jest ewidentny, jednak jego słabo wyróżniająca się struktura na tle otoczenia może oznaczać wysokie rozrzedzenie materii i niewielką szansę na dotarcie do Ziemi spójnej struktury wyrzutu, zwłaszcza po napływie szybkiego strumienia z dziury koronalnej, który dodatkowo może uniemożliwić wykrycie przybycia CME jeśli prędkości wiatru słonecznego w otoczeniu naszej planety w momencie dotarcia wyrzutu okażą się wyraźnie wyższe od niego samego. Dane: SOHO

Modele WSA-Enlil agencji SWPC i NASA przewidują zgodnie bezpośrednie skierowanie CME ku Ziemi. SWPC sugeruje brak wyraźnego impaktu i przybycie CME w niedzielę 27.07 około godz. 09:00 UTC (11:00 CEST) +/-6 godzin z marginalną zmianą gęstości i prędkości mogącą wykluczać szanse na wyraźne wzburzenie aktywności geomagnetycznej; model NASA wylicza przybycie wyrzutu nieco szybciej, około godz. 06:00 UTC (08:00 CEST) +/- 6 godzin. Dałoby to blisko 4 pełne doby podróży, co umiejscowiłoby ten CME w gronie zdecydowanie wolniejszych.

Fakt, że rozpoczął się napływ CHHSS o prędkościach rzędu 700-750 km/sek. nie jest w tym kontekście okolicznością sprzyjającą - jeśli obecne prędkości będą opadać w kolejnych dniach powoli przybycie tak wolnego CME będzie bardzo trudno wykrywalne, a szanse na burzę magnetyczną bliskie zeru. Jeśli modele trafnie wyliczają niedzielny poranek jako okno spodziewanego uderzenia, obecne prędkości wiatru w naszym otoczeniu musiałyby do tego czasu ulec obniżeniu przynajmniej do około 400 km/sek. by uderzenie wyrzutu stało się wykrywalne.

 

Model WSA-Enlil agencji NASA (po lewej i po środku) sugeruje bezpośrednie skierowanie CME ku Ziemi i przybycie 27.07 około godz. 06:00 UTC (08:00 CEST) +/-6 godzin, agencja SWPC (po prawej) przewiduje nieco niższą prędkość i przybycie wyrzutu około trzech godzin później, bez wyraźnego skoku prędkości i gęstości, z nikłą szansą na wyraźny wzrost aktywności geomagnetycznej. Credit: NASA/SWPC

Bez względu na to co przyniesie dzisiejszy CME, nie będzie to debiut zorzy polarnej po wakacyjnej przerwie. Minionej nocy (22/23.07) mieliśmy okresy ze słabą burzą magnetyczną kategorii G1 wywołaną napływem współrotującego regionu interakcji (CIR) poprzedzającego strumień z dziury koronalnej. Subtelna zorza polarna została zarejestrowana m.in. z Pomorza będąc pierwszą po kilku tygodniach przerwy rejestrowalną zorzą z obszaru naszego kraju, a wynikła ona dzięki bardzo wyraźnemu wzrostowi siły pola magnetycznego wiatru w napływającym CIR. W szczycie zaburzeń siła Bt wzrosła do aż 24nT, to jest o tylko 3nT słabszej, niż podczas ciężkiej burzy magnetycznej kategorii G4 z początku czerwca, wywołanej uderzeniem najszybszego od dwóch dekad CME.

Po wyjściu z CIR i płynnym przejściu do CHHSS w ciągu dzisiejszego dnia, siła pola magnetycznego zgodnie z taką sytuacją wyraźnie osłabła do około 5-6nT porównywalnych z codziennymi warunkami, choć stan słabej burzy udało się jeszcze na niespełna 3 godziny wznowić. Teraz miejmy nadzieję na szybki powrót do normalnych prędkości sprzed napływu tego strumienia, aby sugerowane w niedzielę przybycie CME z erupcji filamentu okazało się możliwe do wykrycia i przyniosło wyraźniejszy skok poszczególnych warunków wiatru i pola magnetycznego.

W razie rozwoju sytuacji wpis zostanie zaktualizowany.

Autorski komentarz do bieżącej aktywności słonecznej - podstrona Solar Update
Warunki aktywności słonecznej i geomagnetycznej na żywo - podstrona Pogoda kosmiczna

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze, subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.