NIEBO NAD NAMI (2): Wieczorne łowy na Merkurego

Przed nami najmroźniejszy miesiąc w roku, z nadal bardzo długimi nocami. Po jednym z najbardziej pochmurnych styczniów od wielu lat, każdy z nas życzyłby sobie z pewnością większej ilości promieni słonecznych w dzień i liczniejszych okazji do podziwiania gwiazd w noce, zwłaszcza mając na uwadze fakt, że w lutym zimowe gwiazdozbiory osiągają pełnię swojego piękna. Nie musimy już czekać do późnych godzin by podziwiać najjaśniejsze i najefektowniejsze układy gwiazd, dostajemy je zaś zaraz po tym, gdy niebo bardziej ściemnieje. Luty przyniesie nam przede wszystkim jeden z najlepszych tegorocznych okresów wieczornej widoczności Merkurego, który poza Jowiszem i Saturnem uzupełni trójkę najlepiej dostrzegalnych planet.

Niebo nad Polską w lutym wyraźniej zaczyna już ukazywać nam proces skracania się nocy i wydłużania dni. Wschód Słońca w lutym przesuwa się z godz. 07:32 do 06:36 (Pomorze Gdańskie), zachód zaś z 16:26 do 17:20. Pod koniec miesiąca Słońce zachodzi zatem nieco ponad dwie godziny później, niż podczas przesilenia zimowego, wschód z kolei następuje około 90 minut szybciej. Elewacja podczas górowania wzrasta z 19 do 28 stopni kątowych.

Najciemniejsze noce z zimowymi gwiazdozbiorami nie ginącymi w blasku Srebrnego Globu przypadną na przełomie pierwszej i drugiej dekady miesiąca, ze względu na następujący układ faz Księżyca: III kwadra 3 lutego, nów 10 lutego, I kwadra 17 lutego i pełnia 25 lutego.

Widoczność planet w lutym

MERKURY - najbardziej ulotna i tym samym oczekiwana przez obserwatorów planeta tego miesiąca. Jeśli w lutym nie uda nam się przeprowadzić obserwacji najbliższej Słońcu planety, to na niebie wieczornym w tym roku lepszej okazji już mieć nie będziemy. Próby dostrzeżenia Merkurego możemy rozpocząć już od 5 lutego (w momencie zmierzchu cywilnego elewacja obiektu wynosić będzie około 5 stopni przy jasności -0,9 mag). Szczególnie warto podjąć próby 8 lutego podczas niezwykle bliskiej koniunkcji z Marsem i 12 lutego podczas spotkania z Młodym Księżycem, o czym można będzie przeczytać poniżej. Najlepsza widoczność planety zachodzić będzie pomiędzy 12, a 19 dniem miesiąca podczas największej elongacji od Słońca i jednocześnie bardziej przyzwoitej elewacji nad horyzontem przekraczającej nieco 10 stopni w czasie zmierzchu cywilnego. W tych wieczorach przy odkrytym horyzoncie zachodnim, będziemy mogli dostrzec Merkurego jeszcze na ciemnym niebie, które zdąży pociemnieć nim planeta zajdzie. 16 lutego elongacja od Słońca będzie największa i wyniesie nieco ponad 18 stopni. Do 24 lutego dostrzeżenie planety bardzo nisko nad zachodem będzie jeszcze możliwe bez większych trudności, o ile horyzont będzie całkowicie wolny od zabudowań, w ostatnich wieczorach miesiąca stopień trudności znacznie wzrośnie, a planeta szybko ginąć będzie na tle jasnego nieba.

WENUS - wschodzi niemal równocześnie ze Słońcem i ze względu na niewielką elongację od dziennej gwiazdy, jest w tym miesiącu niewidoczna.

MARS - widoczny bardzo nisko (około 5 stopni) nad horyzontem zachodnim, przez kilkadziesiąt minut po zachodzie Słońca. Jasność obiektu w lutym jest stała i wynosi 1,3 mag. Obserwacje tarczy planety pozostają niemożliwe.

JOWISZ - nadal bardzo dobrze widoczny przez większą część nocy. Planeta góruje na wysokości ponad 55 stopni kątowych około godz. 19:15 na początku miesiąca. 28 lutego górowanie następuje o godz. 17:35, a zatem już w kwadrans po zachodzie Słońca. Jasność planety w ciągu miesiąca maleje z -2,6 do -2,4 mag, zaś średnica tarczki z 42 do 39 sekund. Obiekt znajduje się w Byku, w pobliskim towarzystwie gromad otwartych M45 i Hiady i jasnego czerwonego Aldebarana. 18 lutego do wspomnianych obiektów dołączy Księżyc - szczegóły poniżej.

SATURN - widoczny coraz lepiej w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Wagi. Jasność planety w lutym nieznacznie wzrasta, z 0,5 do 0,4 mag. Rośnie również nieznacznie średnica tarczki - bez wliczonego układu pierścieni wynosi ona 17,1 na początku miesiąca i 17,9 pod jego koniec. Wschód planety przyspiesza w lutym z godz. 00:45 do 23:00, górowanie zaś z 05:37 do 03:50. 3 lutego Saturn spotka się z Księżycem.

URAN - przebywa w gwiazdozbiorze Ryb. Widoczny przez około 3 godziny po zachodzie Słońca, jego jasność w lutym wynosi niemal 6 mag, co sprawia, że do jego dostrzeżenia potrzebna będzie przynajmniej lornetka. Teleskopy amatorskie nie ujawniają w lutym nawet niewielkiej tarczki, jej średnica kątowa wynosić będzie około 3 sekund.

NEPTUN - 21 lutego planeta znajdzie się w koniunkcji ze Słońcem i jest niewidoczna.

Ważniejsze zjawiska astronomiczne przypadające w lutym, widoczne z terenów Polski

- 02.02 - koniunkcja Księżyca ze Spiką - jedno z najciekawszych spotkań naszego satelity z najjaśniejszą gwiazdą Panny w ostatnich miesiącach. W nocy z 1 na 2 lutego Księżyc zbliżający się do III kwadry znajdzie się zaledwie 50 minut kątowych od błękitnej Spiki - taką największą koniunkcję będziemy mogli dostrzec około godz. 02:40, nieco ponad 20 stopni nad horyzontem.

- 03.02 - koniunkcja Księżyca z Saturnem - zjawisko możliwe do obserwacji w nocy z 2 na 3 lutego, jednak do największego zbliżenia obu obiektów (około 4 stopnie) dojdzie nad ranem, około godz. 06:30. Do koniunkcji dojdzie w noc, w której przypada III kwadra Księżyca.

- 08.02 - koniunkcja Merkurego z Marsem - kolejne z ciekawych spotkań jasnych obiektów, tym razem dwóch planet. Zaledwie 15 minut kątowych to dystans, jaki będzie dzielił na niebie te planety (połowa tarczy Księżyca w pełni). W momencie zmierzchu cywilnego, elewacja obiektów wynosić będzie 7 stopni, toteż wskazana jest obserwacja z odsłoniętym zachodnim horyzontem. W czasie koniunkcji jasność Merkurego wynosić będzie około -0,9 mag, w przypadku Marsa 1,3 mag.

- 11.02 - koniunkcja Księżyca z Merkurym - warunki obserwacyjne porównywalne z poprzednią koniunkcją z 8 lutego. Tym razem w pobliżu Merkurego znajdzie się Młody Księżyc, będący zaledwie dobę po nowiu. Oświetlenie tarczy naszego satelity wynosić będzie wówczas tylko 2,5%, warto zatem pokusić się o fotografowanie tego spotkania. Około godz. 18:00 oba obiekty będą świecić już mniej niż 5 stopni nad horyzontem i ich dostrzeżenie będzie możliwe tylko poza terenami zabudowanymi.
- 15.02 - bliski przelot asteroidy 2012 DA14 - szczegóły w osobnym wpisie w tym miejscu.

- 16.02 - maksymalna elongacja wschodnia Merkurego - tego dnia pierwsza z planet oddali się na największy dystans kątowy od Słońca, który przekroczy nieco 18 stopni. To punkt kulminacyjny lutowej widoczności planety na niebie wieczornym, od tej chwili dystans kątowy od dziennej gwiazdy będzie malał, podobnie jasność i elewacja obiektu.

- 17.02 - koniunkcja Księżyca z M45 - na dystans 5 stopni kątowych zbliży się do Plejad Księżyc będący dokładnie w I kwadrze. Obserwacje zjawiska możliwe przez cały wieczór i pierwszą część nocy na niebie południowym, a później również zachodnim.

- 18.02 - koniunkcja Księżyca z Jowiszem - kolejne ze spotkań naszego satelity z dominującą zimowymi nocami planetą w tym sezonie. Tym razem dystans dzielący oba obiekty w trakcie największej koniunkcji wyniesie około 2,5 stopnia. Im szybciej tego wieczoru przeprowadzimy obserwację, tym dystans ten będzie mniejszy. W drugiej części nocy Księżyc zauważalnie bardziej oddali się już od Jowisza, przez co efekt z każdą godziną będzie malał.

- 28.02 - koniunkcja Księżyca ze Spiką - druga w tym miesiącu koniunkcja Srebrnego Globu z błękitną Spiką w Pannie. Teraz, w przeciwieństwie do spotkania z 2 lutego, dystans będzie większy i wyniesie nieco ponad 4 stopnie kątowe. Obserwacja możliwa przez całą noc, począwszy od około godz. 22:00.

Długość nocy astronomicznej w lutym (kolor czarny). Przedział czasowy od godz. 18:00 do 06:00 CET. Im jaśniejszy odcień koloru żółtego, tym większe oświetlenie Księżyca.

Widoczność czasowa (kolor żółty) poszczególnych planet na początku i końcu miesiąca.
Przedział czasowy od godz. 18:00 do 06:00 CET.

Symulacje dzięki Stellarium i HNSky. Obliczenia wykonane dzięki CalSky.